Στρατ. Συγκεντρωσης Μοριας

Ενημερωτικό σημείωμα για τη λειτουργία του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης στη Μόρια Λέσβου (Νοέμβριος 2015)

Το σημείωμα σε pdf

Οι εγκαταστάσεις του Hot Spot

Από τον σεπτέμβριο και μετά, ακολουθώντας τις αποφάσεις που προέκυψαν από τις συνόδους κορυφής της Ε.Ε, υπήρξε σχεδιασμός για την τελική μετατροπή του στρατοπέδου συγκέντρωσης της μόριας σε ένα από τα λεγόμενα Hot Spot που πρόκειται να αναπτυχθούν στον ελλαδικό χώρο[1]. Λόγω των υπαρχόντων δομών από την κατασκευή και λειτουργία των κέντρων καταγραφής στο συγκεκριμένο χώρο, το στρατόπεδο της Μόριας, προωθήθηκε ως το πρώτο κέντρο που θα εγκαινιαζόταν στην ελλάδα. Ήδη άλλωστε λόγω των μεγάλων μεταναστευτικών ροών της καλοκαιρινής περιόδου που καθιστούσαν τη λέσβο ως το βασικό σημείο εισόδου στην ευρωπαϊκή επικράτεια, συγκεκριμένες λειτουργίες και δομές που προβλέπονται για τα κέντρα αυτά είχαν ήδη εγκατασταθεί στο χώρο του στρατοπέδου.

Τα εγκαίνια του χώρου ως Hot Spot πραγματοποιήθηκαν με την παρουσία υψηλόβαθμων στελεχών ευρωπαϊκών οργανισμών κλπ στις 16 Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα αυτό που όμως είχε συμβεί εκείνη την ημέρα ήταν η βίαιη απομάκρυνση των περισσότερων μεταναστών από τους χώρους που θα επισκέπτονταν οι αξιωματούχοι και ο παράλληλος καθαρισμός τους. Έτσι όλο το σκηνικό ήταν στημένο όπως έπρεπε για την εμφάνισή του στις τηλεοπτικές συσκευές, και επέστρεψε άμεσα στην πρότερη κατάσταση αθλιότητας που βρισκόταν με την αποχώρησή τους από το νησί. Για τη σημασία και το συμβολισμό των χώρων αυτών για την εφαρμογή των αντιμεταναστευτικών πολιτικών από την Ε.Ε και τα κράτη μέλη της, χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Ιταλού βουλευτή και εισηγητή της Επιτροπής Μετανάστευσης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αντρέα Ριγγόνι «…Η εντύπωσή μας είναι ότι εδώ είναι το καινούργιο σύνορο της Ευρώπης, μέσα σε αυτό το κέντρο. Έξω από το κέντρο είναι εκτός Ευρώπης. Μέσα στο κέντρο μπαίνεις στην Ευρώπη…»!

Στο χώρο εντός αλλά και στον περιβάλλοντα κατακλύζοντας τα γειτονικά ελαιοκτήματα, υπολογίζονταν από το Σεπτέμβριο μέχρι και τα μέσα Νοεμβρίου που ήταν και η περίοδος με τις περισσότερες αφίξεις, περί τις 5-10.000 ανθρώπους καθημερινά. Αναλόγως της εθνικότητάς τους και τους ρυθμούς καταγραφής οι περισσότεροι-ες παραμένανε στο χώρο από 3 μέχρι 15 μέρες. Οι πτέρυγες με τα λυόμενα που προορίζονταν αρχικά για το προαναχωρησιακό κέντρο παραμένουν επί των πλείστων ερμητικά κλειστές για τη στέγαση των ανθρώπων που φτάνουν οδηγώντας του περισσότερους σε πρόχειρες λύσεις με σκηνές που αγοράζουν από τους εμπόρους τριγύρω ή σε πρόχειρες κατασκευές με λιόπανα που βρήκαν στα γύρω χωράφια. Εντός του χώρου, έχουν επίσης αναπτυχθεί μερικά 62 μικρά λυόμενα  αλλά και μία μεγάλη σκηνή από την Ύπατη Αρμοστεία που χρησιμοποιούνται κυρίως για τη στέγαση οικογενειών και ευάλωτων ομάδων. Οι χώροι υγιεινής είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, ειδικότερα αν αναλογιστεί κανείς τον αριθμό ανθρώπων που χρειάζεται να εξυπηρετηθούν με αποτέλεσμα οι μετανάστες-ριες να χρησιμοποιούν τις παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου που δεν είναι σε λειτουργία. [2]

Το τελευταίο διάστημα στο χώρο εσωτερικά του στρατοπέδου λαμβάνουν μέρος συστηματικές χωματουργικές εργασίες, κάποιες και από μηχανήματα του στρατού, που αναμένεται να είναι για τις επεκτάσεις που προβλέπονται στις εγκαταστάσεις στο άμεσο μέλλον.

Καταγραφές – Ταυτοποιήσεις

Οι καταγραφές στο χώρο μετά από διάφορους πειραματισμούς έχουν χωριστεί σε 2 σημεία. Το ένα σημείο χρησιμοποιείται για την καταγραφή και ταυτοποίηση κυρίως σύρων μεταναστών που αποτελούν και την πλειοψηφία των αφιχθέντων αλλά και παλαιστίνιων και αφρικανών που φτάνουν σε πολύ μικρότερα νούμερα[3]. Στο δεύτερο σημείο που εμφανίζονται και οι περισσότερες δυσκολίες και εντάσεις οδηγούνται όλες οι υπόλοιπες εθνικότητες. Ωστόσο οι αλλεπάλληλες αλλαγές που πραγματοποιούνται στο σύστημα καταγραφής και ταυτοποίησης αποτελούν βασικό λόγο δημιουργίας σύγχυσης και ως αποτέλεσμα αυτού εντάσεων στο χώρο. Ο ρόλος της επίλυσης έχει ανατεθεί στις δυνάμεις των ΜΑΤ που έχουν εγκατασταθεί στο νησί με τα γεγονότα ξυλοδαρμών και χρήσεις χημικών να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του κέντρου.

Στο χώρο έχει επίσης διαμορφωθεί και λειτουργεί πτέρυγα «υποδοχής και φιλοξενίας» ασυνόδευτων ανηλίκων χωρητικότητας 160 ατόμων. Ο χώρος αποτελείται από μία ομάδα λυόμενων οικίσκων στη νότια είσοδο του στρατοπέδου περιφραγμένους με διπλή περίφραξη καλυμμένη με αγκαθωτό συρματόπλεγμα. Η πρόσβαση στο χώρο είναι πολύ αυστηρή σε συγκεκριμένούς φορείς και οργανώσεις δημιουργώντας έναν τοίχο αορατότητας ως προς την εσωτερική του λειτουργία. Αναλόγως των αφίξεων και των θέσεων που ανοίγουν σε χώρους φιλοξενίας εκτός νησιού στο χώρο βρίσκονται έγκλειστοι περί τους/τις 50 ανήλικους/ες. Σημαντικό πρόβλημα δημιουργείται από τη μεικτή κράτηση των ανηλίκων που έχει οδηγήσει σε αρκετούς καβγάδες μεταξύ τους. Κατά τη τελευταία παρέμβαση της συνέλευσης Musaferat στο χώρο του στρατοπέδου, μας έγιναν συγκεκριμένες καταγγελίες ότι τις προηγούμενες μέρες ως αποτέλεσμα ενός τέτοιου καβγά υπήρξε βίαιη εισβολή αστυνομικών με πλήρη εξάρτηση. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η τρομοκράτηση των κρατούμενων ανηλίκων της πτέρυγας αυτής.

ΜΚΟ

Βασικό ρόλο στη λειτουργία του χώρου έχουν οι διάφορες εθελοντικές και επαγγελματικές ΜΚΟ που έχουν εγκατασταθεί. Πέρα από πολλές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο περιβάλλοντα χώρο του στρατοπέδου με κύριο έργο την παροχή υλικής βοήθειας στους αφιχθέντες μετανάστες-ριες πολλές έχουν αναλάβει διάφορα κομμάτια έργου στη λειτουργία του κέντρου. Το έργο αυτό μπορεί να περιλαμβάνει από την παροχή βοήθειας στην κατασκευή οικίσκων και την καθαριότητα μέχρι και την ιατρο-ψυχοκοινωνική υποστήριξη ευάλωτων ομάδων. Ο σημαντικός ρόλος των οργανώσεων αυτών στην παροχή βοήθειας ιδιαίτερα προς τους–τις μετανάστε-ριες που φτάνουν συνήθως εξαντλημένοι και χρίζουν άμεσης ανάγκης είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί., όπως και οι προθέσεις πολλών εκ των εργαζόμενων σε αυτές. Ωστόσο είναι ξεκάθαρο ότι η ουσιαστική συνεισφορά των οργανώσεων αυτών βρίσκεται στην ωραιοποίηση μίας κατάστασης υποτίμησης, εξαθλίωσης και εγκλεισμού των ίδιων υποκειμένων των οποίων επικαλούνται ότι βρίσκονται προς βοήθεια. Παράλληλα η στάση απόλυτης σιωπής που έχει κρατήσει η τραγική πλειοψηφία, αν όχι το σύνολο αυτών, στα συνεχιζόμενα περιστατικά βίας αλλά και εξαθλίωσης μέσα και στον περιβάλλοντα χώρο του στρατοπέδου, κάνει ξεκάθαρο ότι ο ρόλος τους στο χώρο, τις συνιστά θεσμικούς συνδιαχειριστές και συλλειτουργούς, έτσι όπως αυτός προβλέπεται σε ευρύτερους σχεδιασμούς ΜΚΟποίησης και ιδιωτικής διαχείρισης της βιομηχανίας φύλαξης και κράτησης παγκοσμίως.[4]

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο σε σχέση με την παρουσία των επαγγελματικών οργανώσεων στο νησί είναι η παροχή θέσεων εργασίας για πολλούς κατοίκους του νησιού και όχι μόνο. Η σημαντική με αυτό τον τρόπο εμπλοκή τους στην οικονομία του νησιού, αλλά και διαμέσου των αρκετά υψηλών εξόδων που έχουν, αποτελεί βασικό σημείο άντλησης της αποδοχής τους από την τοπική κοινωνία. Ωστόσο ζητήματα με υπόνοιες σκανδάλων, έχουν ανοίξει το τελευταίο διάστημα, με κομμάτια της δημοτικής αντιπολίτευσης και του τύπου να απευθύνουν επανειλημμένα ερωτήματα προς το δήμο για τις οικονομικές του συναλλαγές με πλήθος εκ των οργανώσεων αυτών αλλά και για το κεντρικό ρόλο που παίζουν στη διαχείριση των ροών στο νησί αντικαθιστώντας πλήρως τις τοπικές αρχές.

 Επιχειρήσεις

Η βιομηχανία εκμετάλλευσης παραμένει ακμαία και στο χώρο του κέντρου κράτησης της Μόριας. Πέρα εκ των συμβαλλόμενων εργολάβων που συνεχίζουν να αποκομίζουν τεράστια κέρδη από τη λειτουργία του κέντρου, αλλά και να ελπίζουν σε ακόμα περισσότερα με την προβλεπόμενη επέκτασή του, οι «μικροέμποροι» εξακολουθούν να συσσωρεύονται στους γύρω δρόμους προβλέποντας σε ένα κομμάτι από την πίτα κέρδους της βιομηχανίας αυτής. Για μεγάλο διάστημα μάλιστα η διοίκηση του κέντρου τους επέτρεπε τη λειτουργία τους εντός του χώρου του στρατοπέδου, κάτι που έχει αλλάξει μόνο κατά τις 2 τελευταίες εβδομάδες. Πιο χαρακτηριστικά κατά την τελευταία επίσκεψή στον χώρο βρήκαμε 8 καντίνες φαγητού, ένα αγροτικό με φρούτα, ένα βανάκι με σκηνές camping και sleeping bags αλλά και 2 stand της Vodafone που διεκδικώντας εδώ και καιρό το βραβείο προσαρμοστικότητας στις ανάγκες της αγοράς, «προσφέρει» sim cards με προγράμματα με χρόνο ομιλίας προς τις χώρες της μέσης ανατολής. Κάποιοι πωλητές ανταγωνιστικών εταιριών τηλεπικοινωνίας που βρίσκονταν στο χώρο φάνταζαν οι μεγάλο χαμένοι της μάχης αυτής. Βασικοί επωφελημένοι από την κατάσταση αυτή εμφανίζονται επίσης και οι ταξιτζήδες που έχουν μεταφέρεις τις πιάτσες τους έξω από τη μόρια και τον καταυλισμό του καρά τεπέ, με τη χρέωση να γίνεται κατά κύριο λόγο με το κεφάλι.

Προβλεπόμενες αλλαγές

Ο περιορισμός των αφίξεων των τελευταίων ημερών έχει οδηγήσει σε αποσυμφόρηση του κέντρου της μόριας δίνοντας και τη δυνατότητα σε πολλούς-ες μετανάστες-ριες να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησής τους σε συντομότερα διαστήματα. Η ολοκλήρωση και των εργασιών που λαμβάνουν μέρος που θα αυξήσουν τη χωρητικότητά του κέντρου, σε συνδυασμό με τις πιέσεις που υπάρχουν για την ύπαρξη του καταυλισμού στα γύρω χωράφια από τους κατοίκους του γειτονικού χωριού, αναμένεται να οδηγήσουν στην στέγαση των μεταναστών-ριων εντός του στρατοπέδου. Με την ολοκλήρωση αυτής της μεταφοράς θα υπάρξει και το ολοκληρωτικό σφράγισμα του κέντρου με την πρόσβαση στο εσωτερικό να επιτρέπεται μόνο σε καταγεγραμμένους φορείς και οργανώσεις.[5]. Ερωτηματικό συνεχίζει να παραμένει η εφαρμογή του σχεδιασμού που προβλέπει την κράτηση των μεταναστών που δεν θα τους προβλέπετε η χορήγηση ασύλου μέχρι την απέλαση τους.

Musaferat

Νοέμβριος 2015

[1] Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες προβλέπεται η κατασκευή 5 νησιωτικών Hot Spots (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως και Λέρος) που τα οποία θα έχουν έναν περιφερειακό χαρακτήρα σε σχέση με ένα κεντρικό τέρας που προβλέπεται να λειτουργήσει σε περιοχή της Αττικής (εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη η τελική τοποθεσία).

[2] Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται φαίνεται ξεκάθαρα στις φωτογραφίες που συνοδεύουν το σημείωμα.

[3] Οι οικογένειες σύρων οδηγούνται για καταγραφή και διαμονή στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ αποσυμφορίζοντας σημαντικά την ανάλογη μονάδα καταγραφής και ταυτοποίησης στη Μόρια

[4] Η σημασία της εξέτασης του ρόλου των διαφόρων οργανώσεων γύρω από τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος είναι πολύ σημαντική. Ως τέτοια, ο ρόλος τους με την πολυπλοκότητα που αυτός παρουσιάζει δεν γίνεται να περιγραφεί εντός του ενημερωτικού σημειώματος και θα επανέλθουμε συγκεκριμένα επί αυτού.

[5] Μέχρι τώρα η ανάγκη των μεταναστών-ριων να μπαινοβγαίνουν στο κέντρο καταγραφής για την ολοκλήρωση των διαδικασιών έχει οδηγήσει σε μία τεχνητή ανοιχτότητα. Κομμάτια της περίφραξης είναι κατεστραμένα και αποτελούν ουσιαστικά παράλληλες πύλες εισόδου στο κέντρο. Την τελευταία εβδομάδα προσπαθείται η σταδιακή εφαρμογή της ελεγχόμενης εισόδου σε όλους πλυν των μεταναστών-ριών.

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μόριας (Οκτώβριος 2014)

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μόριας έχει κατασκευαστεί στο χώρο του παλιού στρατοπέδου Παραδέλλη το οποίο και παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας στο αντίστοιχο του Προ.Πο. Αυτό βρίσκεται στον περιφερειακό δρόμο του χωριού της Μόριας, το οποίο βρίσκεται 6,5 χλμ ΒΔ της πόλης της Μυτιλήνης. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά τέτοια δομή που δημιουργείται στο νησί της Λέσβου, με παλαιότερες αυτές των παλιών φυλακών Λαγκάδας στις αρχές του ’00 αλλά και των αποθηκών της Παγανής που λειτούργησαν από το 2003 μέχρι και το Νοέμβριο του 2009. Τόσο στα ενδιάμεσα διαστήματα, που οι παραπάνω χώροι δε λειτουργούσαν, όσο και κατά τη λειτουργία τους, τα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων του νησιού έρχονταν να συμπληρώσουν το παζλ των χώρων εγκλεισμού και υποτίμησης των μεταναστών που κατέφθαναν στο νησί της Λέσβου.

Για το στρατόπεδο της Μόριας προβλέπεται η λειτουργία ενός Κέντρου Πρώτης Υποδοχής (ΚΕΠΥ) χωρητικότητας 180 ατόμων, και η δημιουργία Προαναχωρησιακού Κέντρου με την χωρητικότητά του να φτάνει σύμφωνα με πληροφορίες τα 800 άτομα. Το αρχικό κόστος για την κατασκευή και των δύο αυτών κέντρων ξεπερνάει τα 8.500.000€, ενώ ακόμα μεγαλύτερη σε τελικά ποσά είναι η βιομηχανία που στήνεται για την συντήρηση και τη λειτουργία του. Αρχικά, τα δύο κέντρα προβλεπόταν να ολοκληρωθούν τον Ιούνιο του 2014, κάτι που όμως δεν έχει ακόμα συμβεί, κυρίως λόγω κατασκευαστικών σφαλμάτων. Ωστόσο,  ένα μέρος του χώρου λειτουργεί ως κέντρο ταυτοποίησης.

Το στρατόπεδο ξεκίνησε την λειτουργία του το Σεπτέμβριο του 2013, αρχικά με τη χρήση 10 κοντείνερ για τις ανάγκες του κέντρου ταυτοποίησης, τα 7 από τα οποία χρησιμοποιούνταν για την κράτηση των μεταναστών και μεταναστριών που κατέφθαναν και τα υπόλοιπα 3 για τη στέγαση των διοικητικών υπηρεσιών του κέντρου. Η υποτιθέμενη χωρητικότητα των κοντέινερ ήταν για 14 άτομα έκαστο, ήτοι 98 άτομα στο σύνολο, κάτι που κατ’ επανάληψη δεν τηρούνταν με τα άτομα που συνήθως κρατούνταν σε αυτά να φτάνουν τα 120. Μετανάστες που πέρασαν από εκεί αλλά και διάφορες οργανώσεις που μπόρεσαν να εισέλθουν σε αυτό χαρακτηρίζουν τις συνθήκες κράτησης τουλάχιστον απαράδεκτες, με τα κοντέινερ να μην μπορούν να τους προστατέψουν από το κρύο και τη βροχή, και τις υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις να παρουσιάζουν συνεχώς προβλήματα. Η σίτιση (από 3 διαφορετικές εταιρίες) πέρα από ανεπαρκής συχνά δημιουργούσε στους έγκλειστους γαστρεντερολογικά προβλήματα με αποτέλεσμα τον Ιανουάριο του 2014 οι μετανάστες να αρνηθούν να παραλάβουν το φαγητό που τους προσφερόταν ως μία πρώτη μορφή διαμαρτυρίας. Σημαντικό πρόβλημα προκύπτει και στον προαυλισμό των μεταναστών με τον χώρο που τους προσφέρεται να είναι ελάχιστος και χωρίς σκίαση ή προστασία από τη βροχή. Ιδιαίτερα δυσχερής είναι η κατάσταση και για τους ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες που καταφθάνουν καθώς η κράτησή τους στο κέντρο ξεπερνάει κατά πολύ το χρόνο για την ταυτοποίηση τους (υπάρχουν περιπτώσεις ανηλίκων που κρατήθηκαν πάνω από ένα μήνα). Αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης είναι πολλοί ανήλικοι να φτάνουν στο σημείο να δηλώνουν ενήλικες, για να μπορέσουν να αποφύγουν την συνεχιζόμενη κράτησή τους, χάνοντας έτσι τις όποιες ασφαλιστικές δικλείδες προβλέπονται από το νόμο για αυτούς. Τον Ιούλιο του 2014 μάλιστα, ανήλικος μετανάστης αυτοτραυματίστηκε σοβαρά, μην αντέχοντας τη συνθήκη στην οποία βρισκόταν.

Το καλοκαίρι του 2014 λόγω των αυξημένων ροών που έφθαναν στο νησί, οι δυνατότητες του κέντρου ξεπεράστηκαν, με τις αστυνομικές και λιμενικές αρχές να προστρέχουν στη χρήση του Κέντρου Φιλοξενίας Μεταναστών στις εγκαταστάσεις του πρώην ΠΙΚΠΑ που λειτουργούσε κυρίως από εθελοντικές οργανώσεις, για την προσωρινή εναπόθεση των μεταναστών που έφθαναν, μέχρι την τελική μεταφορά τους για ταυτοποίηση στο κέντρο της Μόριας. Παράλληλα σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις είχαμε την μεταφορά μεταναστών  με πολεμικές φρεγάτες σε κέντρα της βόρειας ελλάδας για να λάβει μέρος εκεί η διαδικασία της ταυτοποίησης. Η πρακτική αυτή οδήγησε σε κορεσμό τις εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ, προκαλώντας τις αντιδράσεις των οργανώσεων που λειτουργούσαν τον χώρο, οι οποίες και προσέτρεξαν στην βοήθεια της δημοτικής αρχής για την επίλυση του προβλήματος. Εν τέλει αυτό οδήγησε  στην προσωρινή κράτηση των μεταναστών στο λιμάνι επαναφέροντας, μερικώς, το ζήτημα της κράτησης των μεταναστών στο κέντρο της πόλης. Για να αποφευχθούν οι διαμαρτυρίες από διάφορες πλευρές της κοινωνίας της Μυτιλήνης, συχνά ανταγωνιστικές μεταξύ τους, οι αστυνομικές αρχές του νησιού  έχουν προσφύγει στην προσωρινή χρήση της μία πτέρυγας του μελλοντικού προαναχωρησιακού κέντρου για την κράτηση των μεταναστών που καταφθάνουν.

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, η λειτουργία των 2 κέντρων (ΚΕΠΥ, Προαναχωρησιακού) προβλέπεται για τις αρχές του 2015, κάτι που όμως προς το παρόν δεν φαντάζει εφικτό.

Οκτώβριος 2014