Ενημερωτικό Σημείωμα Ιανουάριος 2018
Το διάστημα που ακολούθησε το τελευταίο ενημερωτικό σημείωμα, ήταν μία οξυμένη περίοδος σε όλους τους τομείς. Οι αναμενόμενες αυξημένες φθινοπωρινές αφίξεις σε συνδυασμό με την πολιτική εγκλωβισμού στα νησιά από μεριάς του ελληνικού κράτους επαναφέραν τις εικόνες ενός «βίου αβίωτου» στα κέντρα κράτησης των νησιών. Τα τοπικά ρατσιστικά και φασιστικά κομμάτια απαλλαγμένα από τα «συμπονετικά» βλέμματα των καλοκαιρινών επισκεπτών βρήκαν για άλλη μία χρονιά τον χρόνο και το χώρο να διεκδικήσουν την επιβολή τους στο δημόσιο χώρο. Οι τοπικές αρχές αποφάσισαν να ξανανακατέψουν την τράπουλα διεκδικώντας τα μέγιστα πολιτικά οφέλη που θα μπορούσαν να αντλήσουν από την κατάσταση. Δύο νέοι θάνατοι ήρθαν να προστεθούν στην ήδη μακρά λίστα των νεκρών στα κέντρα κράτησης του νησιού. Παράλληλα, ανάμεσα στους μετανάστες-ριες βρέθηκαν για άλλη μια φορά εκείνοι-ες που αψήφησαν τις απειλές και την καταστολή και βρέθηκαν να ορθώνουν το ανάστημα τους.
Η κατάσταση στη Λέσβο και τα Κέντρα Κράτησης
Το κέντρο κράτησης της Μόριας μας αιφνιδιάζει κάθε φορά με το πόσο χειρότερο μπορεί να γίνει. Στα τέλη Νοεμβρίου βρέθηκαν να παραμένουν στο χώρο, πάνω από 7500 άτομα τη στιγμή που οι υποδομές του προορίζονταν για τη διαμονή 2500 ατόμων. Ως αποτέλεσμα χιλιάδες βρέθηκαν να διαμένουν σε καλοκαιρινές σκηνές και αυτοσχέδια αντίσκηνα, ακόμα και στα χωράφια γύρω από το κέντρο, σε μία περίοδο που είχαν ξεκινήσει βροχές, δυνατοί άνεμοι και χαμηλές θερμοκρασίες. Η παρεχόμενη τροφή είναι ελάχιστη και σε κακή κατάσταση αναγκάζοντας του περισσότερους μετανάστες να προσπαθούν να μαγειρέψουν μόνοι-ες τους σε αυτοσχέδιες κουζίνες. Οι συνθήκες υγιεινής είναι ανύπαρκτες με περίπου 30 κοινόχρηστες τουαλέτες σε άθλια κατάσταση σχεδόν για όλο τον κόσμο, και με την πρόσβαση σε νερό και ηλεκτρικό συχνά να περιορίζεται σε λίγες ώρες την ημέρα. Σοβαρά ζητήματα εξακολουθούν να υφίστανται στην ασφάλεια του διαμένοντος κόσμου, με βίαια επεισόδια να ξεσπάνε συχνά αλλά και τις αστυνομικές αρχές του κέντρου να αφήνουν απροστάτευτα θύματα επιθέσεων χωρίς να λαμβάνουν οποιοδήποτε μέτρο πρόληψης[1]. Όλα αυτά έρχονται να ενισχύσουν τα αισθήματα απελπισίας που καταλαμβάνουν τους-τις περισσότερους-ες μέσα στην αβεβαιότητα που υπάρχει για την εξέλιξη των αιτημάτων ασύλου τους. Αιτήματα που διεκπεραιώνονται σε πολύ αργούς ρυθμούς, με τις αρνητικές αποφάσεις να εκδίδονται κατά κόρον. Βασική ελπίδα που διατηρούν οι μετανάστες-ριες είναι να αναγνωριστούν με κάποια μορφή «ευαλωτότητας» έτσι ώστε να μπορέσουν να μεταφερθούν στο καταυλισμό του Καρά Τεπέ που λειτουργεί αποσυμπιεστικά για το κέντρο κράτησης της Μόριας, ή στην καλύτερη περίπτωση να γίνει άρση του γεωγραφικού περιορισμού στο νησί και να μπορέσουν να μετακινηθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Από τα τέλη Νοεμβρίου, μπροστά στις πιέσεις που ασκήθηκαν αλλά και τη δημοσίευση εικόνων σε τοπικά, εθνικά και διεθνή μέσα, το υπουργείο εξήγγειλε την «αποσυμφόρηση» του νησιού κατά 3000 άτομα. Μία «αποσυμφόρηση» που αφενός προχωράει με πολύ αργούς ρυθμούς, αφετέρου δεν λαμβάνει υπόψιν ούτε την πραγματική χωρητικότητα του στρατοπέδου από άποψη υποδομών, ούτε τις αναμενόμενες νέες αφίξεις. Την ίδια στιγμή μετακινούνται προς το κέντρο νέα κοντέινερ «για την αντικατάσταση σκηνών», χωρίς καμία πρόβλεψη για τις υπόλοιπες απαραίτητες υποδομές διαβίωσης. Κοντέινερ που ο δήμος σε ένα κρεσέντο γελοιότητας και πολιτικαντισμού προσπάθησε να μπλοκάρει την τοποθέτησή τους[2]. Ενδεικτικές πάντως της πρόθεσης της κυβέρνησης, να οξύνει τον πόλεμο προς τους-τις μετανάστες-ριες που φθάνουν, είναι οι δηλώσεις του ίδιου του υπουργού που κυνικά έρχεται να αναγγείλει νέους θανάτους που θα έρθουν να ήδη μακριά λίστα των 13 νεκρών[3], όπως και τη δημιουργία νέων κολαστηρίων σαν αυτό της Μόριας[4]. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η επικείμενη αλλαγή της νομοθεσίας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου που θα επιφέρει συρρίκνωση των δικαιωμάτων των αιτούντων ασύλου και επίσπευση των απελάσεών τους[5].
Αλλαγές έχουν υπάρξει και στο τρόπο εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Ακολουθώντας την ευρωπαϊκή υπηρεσία ασύλου, η ελληνική υπηρεσία έχει επίσης απομακρυνθεί από τον χώρο της Μόριας. Και οι δύο υπηρεσίες έχουν μεταφερθεί σε γραφεία στην περιοχή της Παγανής Μυτιλήνης, μακριά από το κέντρο κράτησης της Μόριας. Οι μετανάστες που πρόκειται να περάσουν τη διαδικασία της συνέντευξης, μεταφέρονται στα νέα γραφεία με λεωφορεία. Υπενθυμίζουμε ότι τα γραφεία ασύλου συγκεντρώνανε κατά κύριο λόγο τις διαμαρτυρίες των μεταναστών-ριων λόγω των καθυστερήσεων στην εξέταση των αιτημάτων αλλά και τη σωρεία αρνητικών αποφάσεων που εκδίδουνε.
Προαναχωρησιακό Κέντρο
Στο εσωτερικό του hot spot της Μόριας λειτουργεί υπό την ευθύνη της ελληνικής αστυνομίας και το προαναχωρησιακό κέντρο γνωστό με την ονομασία «Section B». Ο τομέας αυτός λειτουργεί με καθεστώς φυλακής, με τους κρατούμενους να προαυλίζονται για μία ώρα την ημέρα, να τους έχουν αφαιρεθεί προσωπικά τους αντικείμενα και χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας με το έξω. Στη φυλακή αυτή, χωρητικότητας 200 ατόμων, δεν οδηγούνται όμως άτομα με βάση κάποιο ποινικό αδίκημα που έχουν διαπράξει, αλλά μετανάστες-ριες που λαμβάνουν απορριπτικές αποφάσεις στα αιτήματα ένταξης υπό καθεστώς προστασίας και δεν μπορούν ή δεν ενημερώνονται για τη δυνατότητα προσφυγής κατά των αποφάσεων αυτών. Τους τελευταίους μήνες όμως, η χρήση της έχει διευρυνθεί και στην προληπτική κράτηση νεοαφιχθέντων μεταναστών επαναφέροντας μία πολιτική διαχείρισης των νέων μεταναστευτικών πληθυσμών η οποία είχε διακοπεί τα τελευταία χρόνια. Η επιλογή γίνεται με βάση εθνικά κριτήρια, αφού στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν όσοι μετανάστες-ριες προέρχονται από χώρες που το Ευρωπαϊκό μέσο ποσοστό αναγνωρισιμότητας οποιουδήποτε καθεστώτος προστασίας βρίσκεται κάτω από 33%[6]. Από τον Οκτώβριο η διάταξη αυτή έχει αρχίσει να εμπερικλείει και τους ενήλικους Σύριους άντρες δημιουργώντας μία περεταίρω εξαίρεση μέσα στην υπάρχουσα. Ο απευθείας εγκλεισμός στην πτέρυγα αυτή μετά την άφιξή τους στο νησί δημιουργεί ιδιαίτερη πίεση προς τους έγκλειστους. Τα μηνύματα έτσι από το κράτος για το τι τους επιφυλάσσει για το μέλλον είναι ξεκάθαρα, οδηγώντας τους στη περεταίρω υποτίμηση αλλά και παραίτηση, εξαναγκάζοντας πολλούς να υπογράφουν το χαρτί του «οικειοθελούς» επαναπατρισμού από το ΔΟΜ.
Πτέρυγα ασυνόδευτων ανηλίκων – Εξέγερση 20ης Νοεμβρίου
Στη νότια είσοδο του hot spot βρίσκεται και η πτέρυγα ασυνόδευτων ανηλίκων χωρητικότητας περίπου 200 ατόμων. Σε αυτό βρίσκονται υπό την επιτήρηση μπάτσων και ΜΚΟ περί τα 300 παιδιά σε αναμονή της μετακίνησής τους σε κάποιων ξενώνα στην πόλη της Μυτιλήνης ή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Λόγω της ανεπαρκής χωρητικότητας όμως είναι πάρα πολλοί οι ανήλικοι που εξαναγκάζονται και κοιμούνται εκτός της πτέρυγας θέτοντας σοβαρά ζητήματα για την ασφάλειά τους. Ερωτήματα προκύπτουν και για τις μεθόδους αναγνώρισης της «ανηλικότητας» πολλών παιδιών, με αυθαίρετες μεθόδους εξακρίβωσης της ηλικίας να χρησιμοποιούνται (πχ οδοντικές εξετάσεις), και οι οποίες εξαιρούν τελικά ένα μεγάλο μέρος ανηλίκων οι οποίοι καταγράφονται ως ενήλικες. Μετά τα γεγονότα του Απριλίου του περασμένου έτους (2016) οι ανήλικοι της πτέρυγας έχουν εξασφαλίσει ότι μπορούν να μπαινοβγαίνουν στην πτέρυγα με τη χρήση μίας κάρτας αναγνώρισης. Ωστόσο ο εγκλωβισμός τους στο νησί, και η συσσωρευμένη πίεση που νοιώθουν τους οδηγεί συχνά σε αντιδράσεις. Αποκορύφωμα των αντιδράσεων αυτών υπήρξε η ολιγόωρη εξέγερση που έλαβε μέρος τα ξημερώματα της Δευτέρας (20/11). Περί τα 300 άτομα και για ένα τρίωρο ισοπέδωσαν ό,τι τους υπενθύμιζε την συνθήκη υποτίμησης που βιώνουν. Οι μπάτσοι προχώρησαν σε συλλήψεις 7 ανηλίκων σε βάρος των παραπάνω επτά σχηματίστηκε δικογραφία – κατά περίπτωση – για τα αδικήματα του εμπρησμού, της διατάραξης της κοινής ειρήνης, της πρόκλησης διακεκριμένων φθορών, της απόπειρας πρόκλησης σωματικών βλαβών και της αντίστασης. Οι 7 ανήλικοι περάσανε από εισαγγελέα και τους επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι. Την ίδια ώρα όμως ένα ιδιαίτερο καθεστώς απόδοσης ποινών λειτουργεί εντός της πτέρυγας από τη διοίκηση του κέντρου. Ανήλικοι που έχουν «δημιουργήσει προβλήματα» εντός της πτέρυγας αποβάλλονται από το διευθυντή του κέντρου κράτησης της Μόριας και εξαναγκάζονται να παραμένουν εντός του hot spot ανάμεσα στους ενήλικους. Για την στέγαση των ασυνόδευτων ανήλικων κοριτσιών, αλλά και για ανήλικους κάτω των 13, έχει δημιουργηθεί από τα τέλη Νοεμβρίου νέα μικρή πτέρυγα (safe zone) στη βόρεια πλευρά του κέντρου η οποία όμως δεν έχει τεθεί ακόμα σε λειτουργία.
Απελάσεις
Την ίδια στιγμή οι απελάσεις συνεχίζονται σε αυξανόμενους ρυθμούς. Οι απελάσεις πραγματοποιούνται με δύο τρόπους. Είτε έχουμε τις λεγόμενες «επανεισδοχές» στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας, όπου οι μετανάστες-ριες απελαύνονται στην Τουρκία. Ή έχουμε τις απελάσεις μέσω του προγράμματος «οικειοθελούς επαναπατρισμού» του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, όπου οι μετανάστες-ριες οδηγούνται στην υπογραφή του χαρτιού επαναπατρισμού τους, και μεταφέρονται πίσω στις χώρες προέλευσής τους.
Στην πρώτη περίπτωση, η Λέσβος χρησιμοποιείται ως το κέντρο απελάσεων για όλα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, με τις «επανεισδοχές» να πραγματοποιούνται σχεδόν ανά εβδομάδα. Πέρα από τα ζητήματα που τίθενται με την αναγνώριση της Τουρκίας ως ασφαλής χώρας για την επιστροφή των μεταναστών, είναι πολλές οι φορές που οι ελληνικές αρχές έχουν απελάσει μετανάστες οι οποίοι είχαν σοβαρά ιατρικά προβλήματα ή ακόμα βρίσκονταν εν εξελίξει προσφυγές σε διοικητικά δικαστήρια ενάντια στις απορριπτικές αποφάσεις χορήγησης ασύλου που είχαν εκδοθεί. Η έλλειψη νομικών συμβουλών και βοήθειας αλλά και το σοβαρό οικονομικό κόστος που συνοδεύει τις διαδικασίες αυτές για τους-τις περισσότερους-ες μετανάστες-ριες, τους αφήνει απροστάτευτους απέναντι στην αυθαιρεσία των ελληνικών αρχών. Μέχρι και τις 7 Δεκεμβρίου 2017 έχουν απελαθεί στην Τουρκία 1876 άτομα[7]!
Οι διαδικασίες του ΔΟΜ, έρχονται με το προκάλυμμά της «οικειοθελούς υπογραφής» να αποτελέσουν τον άλλο σημαντικό πόλο των απελάσεων που λαμβάνουν μέρος. Οι εγκλωβισμένοι-ες μετανάστες-ριες στα νησιά, την ελληνική επικράτεια αλλά και τα προαναχωρησιακά κέντρα έρχονται να διαλέξουν μεταξύ της συνεχιζόμενης υποτίμησης και εξευτελισμού που βιώνουν ή την υπογραφή της αποδοχής της απέλασής τους. Έτσι ουσιαστικά καλούνται να αποφασίσουν ανάμεσα στον εγκλεισμό ή τον εγκλωβισμό σε άθλιες συνθήκες και εντέλει την απέλασή τους ακόμα και σε τρίτες χώρες ή την παραίτηση από τις διαδικασίες ασύλου και την απέλασή τους πίσω στις χώρες προέλευσής τους. Σημαντική πτυχή του συστήματος αυτού, είναι ότι οι μετανάστες-ριες που υπογράφουν τα χαρτιά αυτά, παραιτούνται του δικαιώματος αναζήτησης ασύλου στην Ευρώπη για τουλάχιστον πέντε χρόνια! Μάλιστα ο ΔΟΜ έρχεται να τους προσφέρει «οικονομική υποστήριξη» για την απόφασή τους αυτή. Δεν είναι λίγοι-ες αυτοί και αυτές που θα λυγήσουν και θα ανέβουν στις πτήσεις επαναπατρισμού, με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να ξαναπροσπαθήσουν να φτάσουν στην Ευρώπη, αποφεύγοντας την επόμενη φορά τη σύλληψη και κράτησή τους. Οι πτήσεις του ΔΟΜ, πραγματοποιούνται μέσω του αεροδρομίου της Αθήνας, με αεροπλάνα που πολλές φορές μεταφέρουν απελαύνοντες-ουσες και από άλλες χώρες της Ευρώπης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αναρτώνται στις σελίδες του αρμόδιου υπουργείου, μέσω αυτής της οδού έχουν απελαθεί συνολικά 1979 άτομα από την έναρξη εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας[8]
Τοπικές αντιδράσεις – Απεργία Δήμου Μυτιλήνης
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος οι αντιδράσεις του ρατσιστικού και συντηρητικού κομματιού της πόλης και των γύρω χωριών ανασυντάχθηκε και εμφανίστηκε κατά την περίοδο αυτή. Η «ειρηνική περίοδος» των καλοκαιρινών μηνών που προτιμάται η προώθηση της τουριστικά συμβατής εικόνας του «ανεκτικού νησιού της αλληλεγγύης» έφτασε στο τέλος της, επιτρέποντας στο ρατσιστικό όχλο να ξαναβγάλει τα τσεκούρια του. Σειρά από κατασκευασμένες ειδήσεις αλλά και η προβολή παραβατικών συμπεριφορών μεταναστών με ρατσιστική χροιά, δημιούργησαν το έδαφος για την ολομέτωπη αντιμεταναστευτική επίθεση που θα ακολουθούσε. Μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα του τοπικού ρατσιστικού βόθρου υπήρχαν επανειλημμένες προτροπές για επιθέσεις προς τους μετανάστες, που όπως φαίνεται κάποιες βρήκαν εφαρμογή[9]. Τοπικοί εμπορικοί και επιχειρηματικοί σύλλογοι, προσφέρθηκαν ως οι επίσημοι φορείς να υιοθετήσουν τα ρατσιστικά αιτήματα και βρέθηκαν εντέλει ως πρωταγωνιστές σε επεισόδια εναντίον μεταναστών, όπως αυτά που έλαβαν μέρος στις 21 και 22 Νοεμβρίου στην πλατεία Σαπφούς[10].
Την ίδια ώρα οι αστυνομικές αρχές από τη μία εκφοβίζουν τους-τις περισσότερους-ες μετανάστες-ριες μέσω συνεχόμενων ελέγχων, προσαγωγών και ξυλοδαρμών ώστε να μην κατεβαίνουν στην πόλη, ενώ από την άλλη επιτρέπουν την αναπαραγωγή προβληματικών συνθηκών (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ανεμπόδιστη διακίνηση ουσιών) που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή της εικόνας τους «επικίνδυνου μετανάστη». Μία εικόνα που γίνεται απαραίτητη για τη δημιουργία της κοινωνικής αποδοχής και συναίνεσης στην κατάσταση εξαίρεσης που εγκλωβίζονται οι μετανάστες-ριες στα κέντρα κράτησης στα νησιά αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και για την εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος ελέγχου και επιτήρησης του δημόσιου χώρου.
Σε επίσημο θεσμικό επίπεδο, οι τοπικές αρχές φάνηκαν να αξιοποιούν το χαρτί των «κακών συνθηκών της Μόριας» διεκδικώντας την «αποσυμφόρηση» του νησιού αλλά και ανταποδοτικά οφέλη. Μία «αποσυμφόρηση» που κάτω από το μανδύα της απομάκρυνσης των μεταναστών από το υπερκορεσμένο κέντρο κράτησης της Μόριας, προς άγνωστα σημεία στην Ελλάδα αλλά και μέσω απελάσεων, βρήκε νομιμοποιητικά εδάφη σε ευρύτερους πολιτικούς και «ανθρωπιστικούς» χώρους πέρα από τους παραδοσιακούς. Οι δημοτικές αρχές του νησιού φέρονται να έχουν έρθει σε ρήξη με το υπουργείο μεταναστευτικής πολιτικής, παρόλο που η άρχουσα παράταξη προέρχεται από τον πολιτικό χώρο του συγκυβερνούντος κόμματος (ΑΝΕΛ), γύρω από τα νούμερα μεταναστών που έχουν συμφωνηθεί να κρατιούνται στα νησιά. Είναι πολύ προσεκτική όμως η διατύπωση του αιτήματος της «αποσυμφόρησης» από μεριάς τους δήμου. Όπου αναφέρεται ξεκάθαρα στη μετακίνηση ατόμων εκτός Λέσβου, αλλά όχι φυσικά στο κλείσιμο του κέντρου κράτησης και απώλειας των οικονομικών και πολιτικών προνομίων που κάτι τέτοιο θα επέφερε.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ο δήμος του νησιού, κάλεσε σε παλλεσβιακή «γενική απεργία» τη Δευτέρα 20 Νοεμβρίου. Έτσι η αναμενόμενη συνολική επίθεση προς τους μετανάστες βρήκε και το επίσημο κάλεσμά της. Ένα κάλεσμα που χώρεσε από τα ακροδεξιά κομμάτια της πόλης, μέχρι και φιλανθρωπικές ΜΚΟ και συλλόγους (πχ συνύπαρξη, αγκαλιά) που έτρεξαν να δώσουν το παρόν. Όχι άνευ σημασίας για το χαρακτήρα του καλέσματος ήταν ότι το σημείο της εξαγγελία της ημερομηνίας της συγκέντρωσης έγινε από τον αντιδήμαρχο Μυτιλήνης στεκώμενος ανάμεσα από τους αστυνομικούς που διαμαρτυρόντουσαν για τις συνθήκες εργασίας τους έξω από το κέντρο κράτησης της Μόριας (sic). Ως σημείο συγκέντρωσης της «διαμαρτυρίας» του δήμου επιλέχθηκε η πλ. Σαπφούς όπου για τον προηγούμενο μήνα λάμβανε χώρα αγώνας των ίδιων των μεταναστών για το «άνοιγμα» των νησιών και τον απεγκλωβισμό τους από αυτά. Το ίδιο σημείο που μία εβδομάδα νωρίτερα ο έτερος αντιδήμαρχος Μυτιλήνης, προσπάθησε να το «καθαρίσει» από τους μετανάστες προπηλακίζοντάς τους και καταστρέφοντας τα πανό διαμαρτυρίας τους[11]. Το πολεμικό κάλεσμα του δημάρχου βρήκε άμεσα ανταπόκριση. Για τις επόμενες δύο ημέρες μετά την απεργία, πλήθος από επιχειρηματίες και «αγανακτισμένους» κατοίκους επιτίθονταν στους μετανάστες-ριες που προσπαθούσαν να συνεχίσουν τη διαμαρτυρία τους στην πλατεία Σαπφούς. Η θεσμική κάλυψη που τους προσφέρθηκε για τις επιθέσεις αυτές, ήρθε μάλιστα να ανανεωθεί προ ολίγων ημερών μέσω της μηνυτήριας αναφοράς που κατέθεσε ο δήμος κατά παντός υπευθύνου για την κατάσταση στο νησί, στην οποία μεταξύ άλλων αναγγέλλει ότι υπάρχει «…κίνδυνος διάπραξης ποινικών αδικημάτων, ως άμυνα για την διάσωση της ζωής και της περιουσίας τους εκ μέρους των γηγενούς πληθυσμού του νησιού…»[12].
Διαμαρτυρία πλ.Σαπφούς – Κατάληψη γραφείων ΣΥΡΙΖΑ
Μετά την καταστολή που ακολούθησε τα γεγονότα του Ιουλίου, οι αντιστάσεις από μέρους των μεταναστών-ριών ήταν πολύ περιορισμένες. Παρότι οι συνθήκες συνεχώς χειροτέρευαν, η αντιεξεγερσιακή καταστολή εκείνων των ημερών φαίνεται να λειτουργεί ως φόβητρο έως σήμερα. Ίσως η πιο σημαντική εξαίρεση σε αυτό να υπήρξε ο αγώνας που διεξήγαγαν μετανάστες-ριες κυρίως από το Ιράν και το Αφγανιστάν για 2 μήνες στην πλατεία Σαπφούς και τα κατειλημμένα γραφεία της τοπικής οργάνωσης του ΣΥΡΙΖΑ. Μία διαμαρτυρία που ξεκίνησε στις 20 Οκτώβρη, ενάντια στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στο κέντρο κράτησης της Μόριας διεκδικώντας το κλείσιμό του και τον απεγκλωβισμό όλων των μεταναστών από τα νησιά. Οι συμμετέχοντες-ουσες σε αυτή τη διαμαρτυρία μπορεί να μειώθηκαν τις πρώτες μέρες μετά από την παρέμβαση ενός συμπλέγματος φορέων και αρχών, αλλά κατάφεραν μέσα από τη συνοχή που απέκτησαν να διεξάγουν έναν σημαντικότατο αγώνα, ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια αορατότητας που χτιζόντουσαν γύρω τους[13]. Ένας αγώνας που πέρα από τις αντιφάσεις που παρουσίασε προς το τέλος του, κατάφερε να εξασφαλίσει την ικανοποίηση μεγάλου μέρους των αιτημάτων που διατυπώθηκαν στην πορεία του.
Παρακαταθήκη όμως αφήνει αυτός ο αγώνας και για τα διδάγματα για τη διεύρυνση των μορφών καταστολής, ιδιαίτερα στο πεδίο των μεταναστευτικών αγώνων. Πέρα από τις γνωστές τακτικές αστυνομικής και φασιστικής καταστολής με βίαια μέσα, αλλά και προσπάθειας διαστρέβλωσης των αιτημάτων του από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, περισσότερα πράγματα έγιναν εμφανή. Ο ρόλος των ΜΚΟ ως αντιεξεγερτικοί φορείς καταστολής όσων αρνήσεων ξεφεύγουν μέσα από τα όρια διαμεσολάβησης που αυτές θέτουν έγινε ξεκάθαρος σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις. Για παράδειγμα είδαμε τη διευθύντρια της ΜΚΟ Ηλιαχτίδας, που έχει αποκτήσει το μονοπώλιο στους ξενώνες και τα διαμερίσματα στέγασης μεταναστών στο νησί, να παρευρίσκεται στις διαπραγματεύσεις με τους διαμαρτυρόμενους μετανάστες (με την ιδιότητα του στελέχους της Τ.Ο του Συριζα!), να βρίσκεται αντιμέτωπη με δυο από τους μετανάστες που μένουν σε ξενώνα της ΜΚΟ, προκαλώντας τους την ανάλογη ανησυχία για τη συνέχιση της στέγασή τους. Όπως επίσης είδαμε την εκπρόσωπο της προβεβλημένης οργάνωσης Αλληλεγγύη Λέσβος «πρώην κατασκηνώσεις ΠΙΚΠΑ» να ανταποκρίνεται στο κυβερνητικό κάλεσμα και να κάνει δημόσιες δηλώσεις νομιμοφροσύνης στρεφόμενη εναντίον του αγώνα που δινόταν, αναπαράγοντας τις κυβερνητικές χυδαιότητες περί προνομιακού αγώνα[14]. Δηλώσεις με σκοπό την υπονόμευση του αγώνα που διεξαγόταν και την περιθωριοποίησή του από αλληλέγγυο κόσμο.
Κινήσεις υπήρξαν και προς το μέρος του αλληλέγγυου κόσμου στην προσπάθεια απομόνωσης των διαμαρτυρόμενων μεταναστών. «Πολιτιστικός» σύλλογος βρέθηκε να κάνει έξωση της εργατικής λέσχης Λέσβου από τα κοινά τους γραφεία, λόγω της απόφασής της να στεγάσει κάποιους από τους αγωνιζόμενους-ες μετανάστες-ριες λόγω κακοκαιρίας όσο η διαμαρτυρία πραγματοποιούταν στην πλατεία Σαπφούς[15]. Η παρουσία της ασφάλειας κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας στην πλατεία άλλα και τις πρώτες μέρες γύρω από τα κατειλημμένα γραφεία ήταν συνεχής με επαναλαμβανόμενες εξακριβώσεις στοιχείων κόσμου που πλησίαζε στην περιοχή. Και την ίδια ώρα, τοπικό ενημερωτικό ιστολόγιο του ΣΥΡΙΖΑ, έφτασε στο σημείο να στοχοποιήσει δύο από τους αλληλέγγυους που λάμβαναν μέρος στις διαπραγματεύσεις δημοσιεύοντας φωτογραφίες τους αλλά και τα στοιχεία των λογαριασμών τους στα μέσα κοινωνικης δικτύωσης.
Διαμαρτυρία Βορειοαφρικανών στην Πλ. Σαπφούς
Μετά την ενόχληση που προκάλεσε η εν λόγω διαμαρτυρία, και μέσα από το ρατσιστικό κάλεσμα του δήμου, ένα νέο δόγμα που υπαγορεύει ότι στο δημόσιο χώρο της Μυτιλήνης δεν έχουν χώρο διαμαρτυρίες μεταναστών προσπαθεί να εγκαθιδρυθεί. Αυτό μάλιστα βρήκε εφαρμογή λίγες μόλις μέρες μετά την απομάκρυνση των διαμαρτυρόμενων μεταναστών από την πλατεία Σαπφούς. Όταν 25 άτομα κυρίως βορειοαφρικανοί πήγαν να επαναλάβουν το παράδειγμα, πραγματοποιώντας διαμαρτυρία στην πλατεία και ζητώντας την άρση του γεωγραφικού περιορισμού, υπήρξε άμεση κινητοποίηση της αστυνομίας, συλλαμβάνοντάς εν τέλη 14 άτομα για παράνομη κατασκήνωση! Εμπόδιο στην καταστολή της νέας διαμαρτυρίας από δήμο, αστυνομία και δικαστικές αρχές δεν στάθηκε καν ότι δεν είχαν τοποθετηθεί σκηνές[16].
Το δικαστήριο των 35+2 (#freethemoria35)
Την ίδια περίοδο ολοκληρώθηκε και η προανάκριση για τα γεγονότα της 18ης Ιουλίου όπου είχαν παραπεμφθεί σε δίκη 35 μετανάστες. Μέσα στον Αύγουστο συνελήφθησαν δύο ακόμα άτομα στα οποία σχηματίστηκε νέα δικογραφία για τα γεγονότα εκείνης της μέρας. Οι δύο δικογραφίες αναμένεται όμως να συνενωθούν και να εκδικαστούν μαζί. Τριάντα από τους διωκόμενους μετανάστες συνεχίζουν να βρίσκονται προφυλακισμένοι σε 4 διαφορετικές φυλακές της χώρας. (Κορυδαλλός, Αυλώνα, Χίος, Μαλανδρίνο), με την προφυλάκισή τους να επεκτείνεται για ακόμα 6 μήνες μετά από νέα απόφαση του συμβουλίου πλημμελειοδικών Μυτιλήνης. Το τελικό βούλευμα φέρεται να έχει ολοκληρωθεί και να έχει διαβιβαστεί στον εισαγγελέα για την ανάγνωσή του και τον ορισμό της δικάσιμου. Αυτή αναμένεται να εκδοθεί για κάποια στιγμή μέσα στην άνοιξη.
Δολοφονία Χαμπίμπι
Μία άλλη όμως σημαντικότατη πτυχή γύρω από το μεταναστευτικό ήρθε να εμφανιστεί μέσα από μία δολοφονία σε γειτονικό χωριό της Μυτιλήνης. Την Κυριακή 26 Νοεμβρίου ο αφγανός Χαμπίπι σκοτώθηκε από μαχαίρι στο χωριό των Παμφίλων, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Μυτιλήνη και το κέντρο κράτησης της Μόριας. Όπως αποδείχτηκε, τον Χαμπίμπι τον σκότωσε ομοεθνής του, μετά από καυγά που είχαν καθώς ο Χαμπίμπι εκμεταλλευόταν αυτόν και άλλους επινοικιάζοντάς τους για αγροτικές δουλειές σε ντόπιους. Η πρακτική αυτή είναι πολύ διαδεδομένη, ειδικότερα κατά την περίοδο της συλλογής των ελιών, όπου οι μετανάστες που βρίσκονται εγκλωβισμένοι και οικονομικά εξαντλημένοι στο νησί, αποτελούν το απαραίτητο φτηνό εργατικό δυναμικό. Συχνά τη διαμεσολάβηση την αναλαμβάνουν ομοεθνείς τους που βρίσκονται περισσότερο καιρό στο νησί και γνωρίζουν ανθρώπους και καταστάσεις, όπου και κανονίζουν το ύψος των πληρωμών κρατώντας οι ίδιοι ένα ποσοστό. Όπως αποδείχτηκε μάλιστα, ο Χαμπίμπι είχε νοικιάσει δωμάτια ακόμα και από την εκκλησία για την στέγαση των εργατών. Χαρακτηριστικό όμως της προσπάθειας απόκρυψης της πτυχής αυτής, είναι ότι ενώ το ίδιο το γεγονός της δολοφονίας προβλήθηκε σθεναρά στην αρχή, με το που έκαναν την εμφάνιση οι λόγοι πίσω από τη δολοφονία, η είδηση εξαφανίστηκε από τα πρωτοσέλιδα που κοσμούσε μέχρι εκείνο το σημείο.
Η περίοδος που θα ακολουθήσει αναμένεται να είναι εξίσου δύσκολη. Από τη μία οι αναμενόμενες δύσκολες καιρικές συνθήκες που θα βρουν τους–τις εγκλωβισμένους-ες μετανάστες-ριες χωρίς τα απαραίτητα μέσα προστασίας δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες για νέα θύματα. Από την άλλη αναμενόμενη είναι και η εντατικοποίηση της πίεσης από τις ελληνικές αρχές για την κατασκευή νέων κέντρων κράτησης «κλειστού τύπου» αλλά και αύξηση των απελάσεων. Την ίδια στιγμή το «μεταναστευτικό» θα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως το όχημα για την επιβολή ενός καθεστώτος εξαίρεσης στο νησί που στο στόχαστρο του θα βρίσκονται πέρα από τους-τις μετανάστες-ριες, οι ίδιοι οι κάτοικοι του. Οι αδιαμεσολάβητοι, αντιθεσμικοί και αυτοοργανωμένοι αγώνες θα συνεχίσουν να αποτελούν το σημαντικότερο ανάχωμα, απέναντι στην επιβολή του φόβου και του κοινωνικού κανιβαλισμού.
Ιανουάριος 2018
[1] https://www.hrw.org/news/2017/12/15/greece-dire-risks-women-asylum-seekers
[2] http://www.emprosnet.gr/prosfyges/kai-ksana-blokarisma-se-konteiner
[3] https://musaferat.espivblogs.net/2017/10/23/neos_thanatos_kai_diamartyries_metanastwn/
[4] http://www.kathimerini.gr/938239/article/epikairothta/ellada/moyzalas-den-apokleiw-to-endexomeno-na-ypar3oyn-8anatoi-apo-to-kryo-sth-moria
[5] http://www.kathimerini.gr/939567/article/epikairothta/ellada/anamorfwnetai-h-nomo8esia-gia-to-asylo
[7] http://mindigital.gr/index.php/45-eidiki-grammateia-epikoinoniakis-diaxeirisis-kriseon/prosfygiko-zitima-20/1778-7-2
[8] Ο.π.
[9] https://racistcrimeswatch.wordpress.com/
[10] https://musaferat.espivblogs.net/2017/11/23/syntomo_enhmerwtiko_22-11/
[11] https://musaferat.espivblogs.net/2017/12/01/%cf%8c%cf%84%ce%b1%ce%bd-%cf%84%ce%b1-%ce%b1%cf%86%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%bc%ce%b9%ce%bb%ce%bf%cf%8d%ce%bd-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b5%ce%bc%ce%bf-%ce%b1/
[12] http://www.kathimerini.gr/940077/article/epikairothta/ellada/mhnysh-kata-pantos-ypey8ynoy-apo-ton-dhmarxo-lesvoy-gia-thn-katastash-sth-moria
[13] https://musaferat.espivblogs.net/2017/11/15/gia_thn_plateia_sapfous/
[14] http://www.emprosnet.gr/koinonia/afksanontai-oi-mnistires-gia-to-pikpa
[15] http://ergatikilesxilesvou.blogspot.gr/2017/11/blog-post.html
[16] https://noborderkitchenlesvos.noblogs.org/post/2017/12/08/14-protesters-detained-and-in-danger-of-deportation-for-putting-imaginary-tents-on-saphous-square/
Ενημερωτικό Σημείωμα – Αύγουστος 2017
Η Λέσβος συνεχίζει να αποτελεί το βασικό σημείο αφίξεων μεταναστών/ριών από τα τουρκικά παράλια. Μπορεί να είναι σαφώς λιγότερες από τα προηγούμενα δύο χρόνια, ωστόσο 3917 μετανάστες-ριες είχαν φτάσει στη Λέσβο μέσα στο 2017, μέχρι και τις 2 Αυγούστου[1]. Σε αντίθεση με την κυρίαρχη ρατσιστική ρητορική που κάνει λόγο για “οικονομικούς μεταναστες”, πάνω από 60% προέρχεται από τις εμπόλεμες περιοχές της Μέσης Ανατολής και του Αφγανιστάν, με περίπου το 1/3 εξ αυτών να είναι παιδιά. Τον τελευταίο μήνα μάλιστα παρατηρείται να μην χρησιμοποιούνται άλλα νησιά ως σημεία εισόδου, όπως η Χίος και η Κως, αλλά τα δίκτυα να κατευθύνουν την συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών/ριών στο πέρασμα της Λέσβου.
Η συνθήκη αυτή τροφοδοτεί όλο και πιο έντονα τις αντιφάσεις στην τοπική κοινωνία. Με μεγάλος μέρος της τοπικής οικονομίας, ιδιαίτερα της πόλης της Μυτιλήνης, να είναι άμεσα εξαρτημένο από την υλοποίηση των αντιμεταναστευτικών πολιτικών, και ένα άλλο να προσπαθεί να υποδείξει τη συνθήκη αυτή ως σημείο υποτίμησης άλλων κλάδων. Δημιουργείται έτσι μία σύγκρουση συμφερόντων με την κάθε πλευρά να χρησιμοποιεί όλες της τις επιρροές ώστε ασκήσει πολιτικές πιέσεις. Επειδή όμως καμία από αυτές τις μεριές δεν βρίσκεται σε αντίθεση με την ουσία των ίδιων των αντιμεταναστευτικών πολιτικών, το ζητούμενο παραμένει πώς θα συνεχίσουν αυτές να αναπαράγονται, με το μικρότερο δυνατό κόστος.
Η Κατάσταση στο Κέντρο Κράτησης της Μόριας
Για μεγάλο διάστημα τον προηγούμενο καιρό, οι ντόπιες αλλά και εισαγόμενες αστυνομικές δυνάμεις ανέλαβαν, εκφοβίζοντας τους μετανάστες, να αποτρέψουν την παρουσία τους στο κέντρο της πόλης, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες. Εντεινόμενες περιπολίες με συνεχείς ελέγχους, προσαγωγές και ξυλοδαρμούς αλλάξαν σημαντικά την εικόνα του κέντρου της πόλης. Οι μετανάστες/ριες αναγκάστηκαν επί το πλείστον να αποτραβηχτούν στο κέντρο κράτησης της Μόριας και το δημοτικό καταυλισμό του Καρά Τεπέ και να κυκλοφορούν στην πόλη για τα πλέον απαραίτητα.
Από το κέντρο κράτησης της Μόριας, μετά και από τις παρεμβάσεις που έλαβαν μέρος μέσα στην άνοιξη αυξάνοντας την χωρητικότητά του, απομακρύνθηκαν οι περισσότερες σκηνές, και οι μετανάστες/ριες είτε μεταφέρθηκαν σε άλλους χώρους ή βρήκαν στέγη στα κοντέινερ που τοποθετήθηκαν. Στο κέντρο κράτησης της Μόριας συνεχίζουν να κρατούνται οι νεοαφιχθέντες/σες μετανάστες/ριες, όσοι-ες δεν τους αναγνωρίζετε κάποια «ευαλωτότητα», ασυνόδευτοι ανήλικοι που δεν έχουν μεταφερθεί σε κάποιο από τους ξενώνες, καθώς και οι κρατούμενοι του συστεγαζόμενου Προαναχωρησιακού Κέντρου Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟΚΕΚΑ). Σύμφωνα με τις καταγγελίες τους, οι συνθήκες κράτησης παραμένουν πολύ κακές. Η αστυνομική βία και αυθαιρεσία είναι καθεστώς, ενώ υπάρχουν συνεχώς καταγγελίες για τα γεύματα που προσφέρονται καθώς και για την καθαριότητα του κέντρου στο οποίο αναγκάζονται και διαμένουν πάνω από 3.000 άτομα. Ανάμεσα τους, όπως προκύπτει και από τις τελευταίες εκθέσεις της Human Rights Watch[2] αλλά και της ΜΚΟ Γιατροί Χωρίς Σύνορα[3] που έχουν πρόσβαση στο χώρο, βρίσκονται πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοικαι άλλες ευάλωτες ομάδες χωρίς να τους παρέχεται κανενός είδους προστασίας. Επιπλέον, από το Μάιο του 2017, ακόμα και σε περιπτώσεις που τους αναγνωρίζεται από το στάδιο καταγραφής «ευαλωτότητα» είναι εξαναγκασμένοι να παραμένουν στο νησί μέχρι το στάδιο της πρώτης συνέντευξης αντί να τους επιτρέπεται η μετάβαση στην Αθήνα όπως γινόταν στο παρελθόν.
Σημαντικά προβλήματα εντοπίζονται και στην παροχή ιατρικής βοήθειας εντός του κέντρου κράτησης. Από τα τέλη Μαΐου, όταν και έληξε η σύμβαση του υπουργείου με τη ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου, εν αναμονή της ανάληψης της υπηρεσίας από το ΚΕΕΛΠΝΟ, την ιατρική υποστήριξη των μεταναστών που βρίσκονται στο κέντρο έχουν αναλάβει οι ΜΚΟ ERCI και ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός με ολιγομελές προσωπικό.
Περισσότερο από όλα όμως, η μεγαλύτερη ματαίωση για τους μετανάστες/ριες έρχεται απο τις πολύ αργές διαδικασίες εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και τις μαζικές αρνητικές απαντήσεις που εκδίδονται. Σε αυτό μάλιστα πρέπει να προστεθεί η ελλιπέστατη νομική υποστήριξη που λαμβάνουν οι περισσότεροι-ες. Μετά και την λήξη της σύμβασης γνωστής ΜΚΟ με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, για τις προβλεπόμενες παροχές, οι νομικοί σύμβουλοι που παραμένουν στο κέντρο είναι ελάχιστοι-ες, για να καλυφθούν οι ανάγκες. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι περισσότεροι μετανάστες/ριες να μην ενημερώνονται επαρκώς για τα δικαιώματά τους ως προς τις διαδικασίες αιτήματος ασύλου ή ακόμα χειρότερα προς την προσφυγή κατά των απορριπτικών αποφάσεων, και να βρίσκονται εκτεθειμένοι/ες στις προβλεπόμενες τιμωρητικές διαδικασίες του νομικού πλαισίου.
Η μακρόχρονη αναμονή, καθώς πολλοί-ες έχουν ξεπεράσει τον έναν χρόνο εγκλωβισμού στο νησί, η αβεβαιότητα για το τι θα ακολουθήσει, και η ψυχολογική, σωματική και οικονομική εξάντληση δημιουργούν μία ασφυκτική κατάσταση. Η συνθήκη του κέντρου δεν είναι καθόλου ασφαλής για τους/τις περισσότερους/ες μετανάστες/ριες. Το κέντρο εμφανίζει έντονα τα σημάδια γκετοποίησης με θύματα πάντα τους πιο αδύναμους.
Οργάνωση και αντιστάσεις των μεταναστών-ριών
Μέσα σε αυτές την κατάσταση είναι διάφορες οι προσπάθειες των μεταναστών να οργανωθούν και να αντισταθούν στη συνθήκη που τους έχει επιβληθεί. Οι πτέρυγες του κέντρου κράτησης έχουν κατά κύριο λόγο χωριστεί σύμφωνα με τον τόπο καταγωγής και την ομιλούμενη γλώσσα ενισχύοντας την αίσθηση μικροκοινοτήτων εντός του. Από το χειμώνα, σχεδόν σε όλες τις κοινότητες έχουν επιλεχθεί οι λεγόμενοι «αρχηγοί κοινοτήτων» (Community Leaders), με αρμοδιότητες να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των ατόμων της κοινότητάς τους, αλλά και με τις αρχές.
Ανάμεσα στις κοινότητες δεν λείπουν οι εντάσεις, καθώς πέρα από προϋπάρχουσες εθνοφυλετικές διαφορές, η επιλογή των αρχών να δίνουν προτεραιότητα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου σε άτομα προερχόμενα από περιοχές που φέρουν μεγαλύτερη πιθανότητα χορήγησης καθεστώτος προστασίας δημιουργεί ανταγωνιστικά αισθήματα μεταξύ τους.
Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα και απέναντι στους κρατικούς εκβιασμούς και την καταστολή, δεν είναι λίγες οι φορές που ομάδες μεταναστών ορθώνουν αντιστάσεις. Οι περισσότερες διαμαρτυρίες έχουν αποδέκτες τις υπηρεσίες ασύλου και συγκεκριμένες ΜΚΟ που λειτουργούν ως τσιράκια των υπηρεσιών. Αποκλεισμοί των γραφείων, φθορές σε εξοπλισμό και μικροεξεγέρσεις αποτελούν τις πιο συνήθεις μορφές διαμαρτυρίας. Στα αιτήματα που εστιάζουν κυρίως στη βελτίωση των συνθηκών διαμονής στο κέντρο κράτησης, στην επίσπευση των διαδικασιών εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και ενάντια στις απελάσεις-επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, οι αρχές απαντάνε με όλο και περισσότερη βία. Αποκορύφωμα τέτοιας μορφής καταστολής, υπήρξαν τα γεγονότα μεταξύ 17 και 27 Ιουλίου. Στις διαμαρτυρίες της 18ης Ιουλίου, οι αστυνομικές δυνάμεις του νησιού απάντησαν με ακόμα περισσότερη βία και με τυφλές συλλήψεις[4]. Αποτέλεσμα ήταν ο τραυματισμός δεκάδων μεταναστών/ριών και η σύλληψη και παραπομπή σε δίκη 35 μεταναστών με βαριές διώξεις. Λίγες μέρες μετά (27/07), οι αστυνομικές δυνάμεις συνεπικουρούμενες από επιπλέον προσωπικό που έφτασε στο νησί από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, προχώρησαν σε επιχείρηση «σκούπα» στο εσωτερικό του κέντρου, με τραμπουκισμούς, προσαγωγές και συλλήψεις. Αποτέλεσμα αυτών, ήταν πολλοί-ες μετανάστες-ριες να τρομοκρατηθούν και να εγκαταλείψουν το κέντρο κράτησης, αναζητώντας καταλύματα σε πιο ασφαλή σημεία, ενώ όσοι αναγκάστηκαν να παραμείνουν το κάνουν υπό το φόβο ανάλογης μεταχείρισης.
Τον τελευταίο μήνα, πραγματοποιείται ακόμα μία απεργία πείνας. Στην απεργία που ξεκίνησε στις 29 Ιουνίου συμμετείχαν τα αδέρφια Harash και Amir Hampay, και οι Hussein Kozhin και Bahrooz Arash. Οι A. Hampay, και οι H. Kozhin και B. Arash βρισκόντουσαν έγκλειστοι στο προαναχωρησιακό κέντρο της Μόριας, καθώς τα αιτήματα ασύλου τους είχαν απορριφθεί και στο δεύτερο βαθμό. Παρόλο που έχουν προσφύγει στα διοικητικά δικαστήρια ενάντια στις αποφάσεις αυτές, οι αρχές εξακολουθούν να τους έχουν έγκλειστους για πολλούς μήνες. Μάλιστα τον Amir Hampay είχαν προσπαθήσει να τον απελάσουν ενώ ακόμα εκκρεμούσε η εξέταση της προσφυγής τους. Παράλληλα με τους τρεις προαναφερόμενους ο Harash Hampay πραγματοποιεί απεργία πείνας από τις 30 Ιουνίου στην κεντρική πλατεία της Μυτιλήνης, ως ένδειξη αλληλεγγύης και προσπαθώντας να διαρρήξει το πέπλο αορατότητας που δημιουργεί η απομόνωση της Μόριας για τον αγώνα των συντρόφων του. Η παρουσία του ωστόσο σε δημόσιο σημείο χώρο τον έχει εκθέσει σε συνεχής παρενοχλήσεις από τις τοπικές αρχές αλλά και απειλές από ντόπια φασιστοειδή. Ένα πρώτο θετικό αποτέλεσμα υπήρξε με την απόφαση για άρση της κράτησης του Amir Hampay, στις 21/07. Οι H. Kozhin και B. Arash εγκατέλειψαν την απεργία στις 01/08, καθώς είχαν αρχίσει να εμφανίζονται σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους και μετά από διαβεβαιώσεις-υποσχέσεις που έλαβαν από ότι οι διαδικασίες άρσης της κράτησής τους θα προχωρούσαν σύντομα. Ωστόσο ο Harash Hampay, αποφάσισε τη συνέχιση της απεργίας, μέχρι και την οριστική απελευθέρωσή τους.
Παράλληλα τον τελευταίο 1,5 μήνα έχει οργανωθεί συνέλευση μεταξύ μεταναστών-ριών και αλληλέγγυων για ζητήματα που αφορούν LGBTQI+ άτομα. Η συνέλευση προέκυψε ως συνέπεια των καθημερινών απειλών, ξυλοδαρμών και παραβιάσεων που δέχονται μέλη της κοινότητας στο κέντρο κράτησης της Μόριας αλλά και μέσα στην πόλη. Μέσα στις συνθήκες εξαθλίωσης που επιφέρουν οι αντιμεταναστευτικές πολιτικές, τα πατριαρχικά, σεξιστικά στερεότυπα εκδηλώνονται στην πιο βίαιή τους μορφή. Βασικοί στόχοι της συνέλευσης αποτελούν η ενδυνάμωση των μελών της, αλλά και η διεκδίκηση της αναγνώρισης της επικινδυνότητας της κατάστασης που βιώνουν από τις αρμόδιες αρχές. Έχουν ήδη απευθυνθεί στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, με σκοπό να μην τους επιβάλλονται οι διοικητικοί περιορισμοί παραμονής στο νησί και το κέντρο κράτησης της Μόριας, και να μπορούν να μένουν σε ασφαλής ξενώνες ή διαμερίσματα εκτός του νησιού.
Με πάνω από 3.200 νεκρούς στην Μεσόγειο κατά το 2017, και πολλές χιλιάδες εγκλωβισμένους-ες στα διάφορα κέντρα κράτησης στα σύνορα και στην επικράτεια της ευρώπης, είναι φανερό ότι ο πόλεμος κατά των μεταναστών μαίνεται με την ίδια ένταση, και ας χάθηκε από τις οθόνες των καναλιών. Η ελληνική κυβέρνηση ούτως ή άλλως έχει ήδη ανακοινώσει την όξυνση των επιθέσεών της με νέα προαναχωρησιακά, κέντρα κράτησης κλειστού τύπου να κατασκευάζονται στα νησιά αλλά και με τη βίαιη καταστολή των οποιοδήποτε διαμαρτυριών των μεταναστών και των αλληλέγγυων όπως και των υποδομών αυτών.
[1] https://data2.unhcr.org/en/situations/mediterranean/location/5179
[2] http://www.tovima.gr/society/article/?aid=892894
[3] https://msf.gr/magazine/dramatiki-epideinosi-ton-synthikon-gia-toys-aitoyntes-asylo-sti-lesvo
[4] https://vimeo.com/226277179
Ενημερωτικό Σημείωμα Μαρτίου 2017
Τον τελευταίο μήνα και μετά τις τραγωδίες του Ιανουαρίου φαίνεται πως πραγματοποιείται η περιβόητη «αποσυμφόρηση» του κέντρου κράτησης της Μόριας. Μέσα στον Φεβρουάριο πολλοί μετανάστες/στριες που συγκαταλέγονται σε «ευάλωτες ομάδες» έχουν μεταφερθεί από το κέντρο κράτησης στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ και σε ξενοδοχεία που- παρά τις αρχικές αρνήσεις των ξενοδόχων- τελικά μισθώθηκαν για την στέγαση μεταναστών. Επίσης κάποιοι έχουν μεταφερθεί στην ενδοχώρα. Την ίδια στιγμή μέσα στην Μόρια εκτελούνται οικοδομικές εργασίες με την τοποθέτηση και χτίσιμο οικίσκων αλλά και την περεταίρω περίφραξη ανάμεσα από τους ήδη υπάρχοντες τομείς. Αυτή τη στιγμή περίπου 1600 μετανάστες/στριες συνεχίζουν να μένουν μέσα στο κέντρο.
Στον τομέα Α και C μένουν μετανάστες/στριες από διάφορες χώρες και η κίνηση τους τόσο στο camp όσο και έξω από αυτό γίνεται ελευθέρα. Στον τομέα Β βρίσκεται μικρός αριθμός ανήλικων (κυρίως από τη Σομαλία, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν) και κάποιες γυναίκες που είτε θεωρούνται ευάλωτες περιπτώσεις, είτε είναι θύματα trafficking. Η κίνηση προς και από αυτόν τον τομέα είναι περιορισμένη αποκλειστικά στους εργαζόμενους των ΜΚΟ που δουλεύουν εκεί και για τους ανήλικους που έχουν ξεπεράσει τις 25 ημέρες.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία όσων βρίσκονται στο κέντρο είναι ενήλικοι άντρες. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων, τις τελευταίες μέρες, κατά τις βραδινές ώρες οι αστυνομικές δυνάμεις πραγματοποιούν ελέγχους στοιχείων και συλλήψεις μέσα στο κέντρο κράτησης. Οι μετανάστες που δεν έχουν καταθέσει ακόμα αιτήματα ασύλου και όσοι έχουν απορριφθεί (σε πρώτο και δεύτερο βαθμό) τα αιτήματα τους μεταφέρονται στον κλειστό τομέα του κέντρου, περιμένοντας την απέλαση τους. Μέσα σε αυτόν βρίσκονται πάνω από 130 άτομα με κάποιους εξ αυτών να έχουν παραιτηθεί του αιτήματος ασύλου και να περιμένουν τη διαδικασία απέλασης/επαναπατρισμού τους. Οι υπόλοιποι, κυρίως από τις χώρες του Μαγκρέμπ, έχουν ουσιαστικά κριθεί ανεπιθύμητοι και έχουν συλληφθεί προς απέλαση. Όπως όλα δείχνουν οι αριθμοί τόσο των έγκλειστων μεταναστών όσο και των απελάσεων θα αυξηθούν το επόμενο διάστημα, καθώς φαίνεται να υπάρχει ειλημμένη πολιτική απόφαση για μαζικές απορρίψεις αιτημάτων ασύλου με αρκετά γρήγορες διαδικασίες.
Για τους μετανάστες/στριες που συνεχίζουν να αναμένουν απαντήσεις στα αιτήματα ασύλου που έχουν καταθέσει, έχουν δημιουργηθεί αρκετά προγράμματα κοινωνικής «ενσωμάτωσης» από διάφορες ΜΚΟ. Κάποια, δε, από αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα στο κέντρο κράτησης της Μόριας με αποτέλεσμά κόσμος που δεν μένει πια εκεί να επιστρέφει για να παρακολουθήσει τα μαθήματα. Παρακολουθούμε έτσι μια μετατόπιση από νησί «πέρασμά», σε ένα πιο μόνιμο τόπο διαμονής κάποιων μεταναστών.
Ωστόσο η εικόνα της «ειρηνικής συνύπαρξης» τελειώνει μπροστά στις συνέχεις περιπολίες, στις προσαγωγές και τους εκφοβισμούς μεταναστών σε δημόσιους χώρους, στην παρακολούθηση σημείων που συχνάζουν οι μετανάστες. Καθώς είναι αυτές οι εικόνες, μεταξύ άλλων, που συστήνουν την καθημερινότητα της πόλης. Η εμπέδωση της ασφάλειας για τους ντόπιους περνάει μέσα από την εμπέδωση του τρόμου όλων των άλλων.
Την ίδια στιγμή το αστυνομικό τμήμα της Μυτιλήνης (όπως και κάθε άλλο τμήμα) αποτελεί ένα ακόμα «σκοτεινό σημείο» για τις ορέξεις των δυνάμεων καταστολής. Απαλλαγμένες από τα περιττά βλέμματα, των ανθρωπιστικών οργανώσεων οι αστυνομικές αρχές συνεχίζουν το έργο τους. Το τελευταίο διάστημα έχουν αναφερθεί από μετανάστες αρκετά περιστατικά αναίτιων προσαγωγών και ξυλοδαρμών στο αστυνομικό τμήμα.
Τα κρατητήρια του τμήματος αποτελούν τον κατεξοχήν τόπο άτυπου ή και τυπικού βασανιστηρίου. Σε εγκαταστάσεις που προορίζονται για μέγιστη διάρκεια κράτησης τριών ημερών βρίσκονται να κρατούνται, με διοικητική κράτηση, άνθρωποι για μήνες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του 21χρονου Σύριου που βρίσκεται στα κρατητήρια από τις 9 Σεπτεμβρίου του 2016 ενόσω περιμένει την απόφαση του ΣτΕ για την απέλαση του ή μη στην Τουρκία[1].
Οι συνθήκες που επικρατούν είναι χειρότερες από φυλακή, καθώς για όσους βρίσκονται μέσα δεν υπάρχει δικαίωμα προαυλισμού και οι συνθήκες υγιεινής είναι παραπάνω από άθλιες. Ενδεικτικό είναι ότι υπάρχει ένα μόνο ντουζ, χωρίς πόρτα για άντρες και γυναίκες που βρίσκονται εκεί, με τον αριθμό των ανθρώπων να ποικίλει από 15 μέχρι 60. Συχνοί είναι οι αυτοτραυματισμοί μέσα στα κρατητήρια καθώς πολλοί είτε βρίσκονται σε απόγνωση και προτιμούν να μεταφερθούν στο νοσοκομείο, είτε προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να καθυστερήσουν την απέλαση τους.
Μπαίνοντας η άνοιξη αυξάνονται και οι ρατσιστικές φωνές επαγγελματικών φορέων που κάνουν λόγο για δυσφήμηση του νησιού από το «προσφυγικό πρόβλημα» και τις χιλιάδες των φωτογραφιών που «ενώ ποια έχουν σχεδόν μηδενιστεί οι αφίξεις αυτές εξακολουθούν να κυκλοφορούν στα ΜΜΕ διαστρεβλώνοντας την εικόνα του νησιού».
Βεβαίως καθόλου δεν φαίνεται να τους ενοχλούν οι κάθε λογής μπάτσοι που κυκλοφορούν δίνοντας μια νότα στρατιωτικού καθεστώτος… ιδανική για το προσεχές μέλλον.
Musaferat
Μάρτιος 2017
[1]http://www.ert.gr/lesvos-syros-prosfygas-pente-mines-sta-kratitiria-mytilinis-sto-ste-ypothesi-tou/
Ενημερωτικό σημείωμα Οκτωβρίου 2016
Το φετινό καλοκαίρι εξελίχθηκε αρκετά διαφορετικά σε σχέση με το περσινό. Αφίξεις συνέχιζαν να υπάρχουν καθ’ όλη τη διάρκειά του, οι αριθμοί όμως ήταν κατά πολύ μικρότεροι. Από τη μία η συνέχιση της τήρησης της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας τουλάχιστον σε ότι έχει να κάνει στο επίπεδο σφραγίσματος των συνόρων από την Τουρκία, αλλά και οι διευρυμένες επιχειρήσεις στο Αιγαίο από Ελληνικό Λιμενικό, Frontex και Νάτο και από την άλλη η συνθήκη του επιμήκης εγκλωβισμού στα νησιά και οι αργές διαδικασίες ολοκλήρωσης των αιτημάτων ασύλου λειτούργησαν αποτρεπτικά για τις χιλιάδες κόσμου που παραμένει κατά κύριο λόγο στην Τουρκία, για να περάσει στην Ευρώπη. Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στατιστικά του Οργανισμού Μετανάστευσης δεν έχει παρατηρηθεί μία σημαντική αλλαγή στην επιλογή διαδρομής, καθώς η ανάλυση των χωρών προέλευσης για την αύξηση που παρατηρήθηκε στην επιλογή τη διαδρομής της κεντρικής μεσογείου αποδεικνύει ότι οι μετανάστες-ριες που την επιλέγουν είναι κατά κύριο λόγο από αφρικανικές χώρες και δεν εμφανίζεται ποσοστιαία αύξηση των μεταναστών από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας που παραδοσιακά ακολουθούσαν τη διαδρομή της Ανατολικής Ευρώπης και του Αιγαίου. Με βάση αυτό οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η οποιαδήποτε αλλαγή στην υπάρχουσα συνθήκη μεταξύ Ε.Ε-Τουρκίας θα σημαίνει ταυτόχρονα και ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων που θα προσπαθήσουν, σε δυσμενείς μάλιστα πια καιρικές συνθήκες, να διασχίσουν τα νερά του αιγαίου με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται.
Το κλίμα στο νησί απέναντι σε αυτή την προοπτική, αλλά και απέναντι στους-στις μετανάστες-ριες που έχουν ήδη φτάσει είναι αρκετά αντεστραμμένο σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Αυτό μάλλον μπορεί να αποδοθεί σε τέσσερις βασικές αιτίες: α) οι επιπτώσεις που είχε το μεταναστευτικό ζήτημα απέναντι στον τουρισμό στο νησί, β) η μακροχρόνια κράτηση των μεταναστών-ριών με συνέπεια την εξαθλίωσή τους, γ) ο περιορισμός των οφελούμενων από τις βιομηχανίες ασφάλειας και ανθρωπιστικής βοήθειας που εμπλέκονται στην διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος και δ) ένας μεγάλος όγκος προβοκατόρικων δημοσιευμάτων σε τοπικά μέσα.
Η ούτως ή άλλως προβληματική τουριστική βιομηχανία του νησιού βρέθηκε μπροστά σε μία αρνητική χρονιά. Ήταν αναμενόμενο ότι με βάση τις σημαντικότατες παθογένειες που φέρει η εν λόγω βιομηχανία του νησιού δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα που επέφερε από τη μία η εικόνα του νησιού ως τόπος άφιξης μεταναστών και από την άλλη και εξίσου σημαντικά η έκρυθμη κατάσταση στην Τουρκία που αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαρρύθμισης για την τουριστική κίνηση στο νησί. Περιοχές που επηρεάστηκαν περισσότερο (πχ Μόλυβος), και άλλες που επέλεξαν να συνταχθούν με την κυρίαρχη ρατσιστική αφήγηση (πχ Ερεσός), εθελοτυφλώντας για τις πραγματικές αιτίες και τις δικές τους ευθύνες, προτίμησαν να δείξουν ως υπεύθυνους τους ίδιους τους μετανάστες, προχωρώντας σε σειρά ρατσιστικών ανακοινώσεων και ενεργειών. Αποτέλεσμα αυτού, να δημιουργούν από μόνοι τους μία αρνητική εικόνα για το νησί και να στρέφουν και μεγάλο μέρος των κινημάτων αλληλεγγύης και βοήθειας εναντίον τους. Η σημαντική διαφορά στην μείωση του τουρισμού σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά που αποτελούν σημείο υποδοχής των μεταναστών (βλ. Σάμος, Κώς) έρχεται ως επιβεβαίωση για τους πραγματικούς αίτιους της μείωσης αυτής που δεν είναι άλλοι από τον ίδιο τον κλάδο του νησιού.
Ο εγκλωβισμός των μεταναστών για ένα διάστημα που για πολλούς ξεπερνάει πια και τους 6 μήνες έχει οδηγήσει στην εξαθλίωση ενός μεγάλου κομματιού εξ αυτών. Η οικονομική αλλά και ψυχολογική εξάντληση των περισσοτέρων, έχει οδηγήσει στη δημιουργία σοβαρών επεισοδίων μεταξύ τους, την δημιουργία ομάδων εκμετάλλευσης των πιο αδύναμων αλλά και σε σημαντικές πιέσεις σε κατοίκους γειτονικών περιοχών που έχουν βρεθεί να μοιράζονται το βάρος των αντιμεταναστευτικών πολιτικών. Κάτοικοι που όπως στο πρόσφατο παράδειγμα της διαμαρτυρίας των κατοίκων της Μόριας, είναι πρόθυμοι να συνταχθούν με ακροδεξιούς κύκλους για τη δημιουργία επεισοδίων.
Η πολιτική που ακολουθήθηκε απέναντι στη διαχείριση του ζητήματος, που ήρθε να αποκλείσει αλλά ακόμα και να διώξει πλήθος από τον κόσμο που είχε προστρέξει τον προηγούμενο χρόνο προς βοήθεια και η διατήρηση μόνο των μεγαλύτερων παιχτών εξ αυτών επέφερε με τη σειρά της σημαντικές αλλαγές στο εύρος των ωφελούμενων της βιομηχανίας αυτής. Σημαντική μείωση υπήρξε στον αριθμό των ντόπιων που μπορούσαν πια να εξασφαλίσουν μία θέση εργασίας σε μία από τις πολυάριθμες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνταν το προηγούμενο διάστημα, αλλά και οι αγορές των αναλώσιμων για τις εναπομείναντες διενεργείτο κυρίως μέσα από διαγωνισμούς και διαδικασίες που αφορούν κατά κύριο λόγω συγκεκριμένες εταιρίες και επιχειρηματίες του νησιού. Η μείωση έτσι των οικονομικών ωφελειών για σημαντική μερίδα του νησιού επέφερε και την αλλαγή στην προσχηματική στάση που κρατούσε το προηγούμενο διάστημα απέναντι στην παρουσία των μεταναστών-ριών στο νησί.
Σημαντικότερός παράγοντας όλων όμως πρέπει να θεωρηθεί και ένα πλήθος δημοσιευμάτων σε τοπικά μέσα και blogs που με τη σειρά τους πρέπει να γίνουν ίσως αντιληπτά και ως ένα κομμάτι συστηματικής οργάνωσης του «βαθέως κράτους» που βρίσκεται και οργανώνεται στο νησί. Πατώντας σε διάφορες πραγματικές και μη αφορμές ένα εκρηκτικό κλίμα προσπαθούσε να δημιουργηθεί στο νησί. Καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού σειρά δημοσιευμάτων καλούσε σε άμεσες αντιδράσεις απέναντι στους μετανάστες και σε αλληλέγγυους αλλά ακόμα και σε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνταν στο νησί. Δημοσιεύματα που καλούσαν τους κατοίκους να στραφούν ενάντια ακόμα και σε σχεδιαζόμενες (βλ. Πέραμα) ή και όχι (βλ. Πλωμάρι), δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων! Ελεγχόμενες πληροφορίες μάλιστα μιλάνε, για την ύπαρξη συγκεκριμένου σχεδιασμού που τοποθετούσαν την κορύφωση των αντιδράσεων, με τη χρήση ακόμα και προβοκατσιών μετά τη λήξη της τουριστικής σεζόν. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, με αποκορύφωμα μάλιστα την απόφαση του λιμενικού (;) να μην επιτρέψει την τελετή για την καθιερωμένη υποστολή της σημαίας με την ταυτόχρονη διάδοση ψευδούς φήμης ότι την απέτρεψαν οι ίδιοι οι μετανάστες, αλλά και με την επαναδραστηριοποίηση του φασιστικού μορφώματος της Πατριωτικής Κίνησης Μυτιλήνης που αποτελεί την συγκαλυμμένη Χρυσή Αυγή, αλλά και το ισλαμοφοβικό κάλεσμα βασικού στελέχους της ΝΔ για τη δημιουργία κίνησης «ενάντια στην ισλαμοποίηση του νησιού» με την σιωπηλή υποστήριξη του βουλευτή της ΝΔ Χ.Αθανασίου που φέρει σοβαρές διασυνδέσεις στα σώματα ασφαλείας αλλά και το στο στρατιωτικό σώμα του νησιού, έρχονται να ενισχύσουν τις υποψίες αυτές. Τοπικά μέσα, με το τοπικό blog lesvosnews.gr του δημοσιογράφου Γ.Συνάνη να πρωτοστατεί, φέρονται να αποτελούν τα βασικά επικοινωνιακά εργαλεία προς αυτή την κατεύθυνση. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στο συγκεκριμένο λαμόγιο-δημοσιογράφο επανειλημμένα δίνουν πανελλήνιο βήμα δημοσιογραφικοί όμιλοι συγκεκριμένων συμφερόντων όπως το ΣΚΑΙ και το Mega.
Σε όλα αυτά θα πρέπει πάντως να προσμετρηθεί και μία περίοδος χαμηλών αντανακλαστικών του ανταγωνιστικού κινήματος του νησιού που βρέθηκε εγκλωβισμένο σε μία θερινή ραστώνη αλλά και μία αίσθηση κανονικότητας μίας καθόλου κανονικής κατάστασης.
Το κέντρο κράτησης της Μόριας
Στα περίπου 11,5 στρέμματα στα οποία εκτείνεται το εν λόγο κέντρο διαβιούν περί τις 3500-4000 μετανάστες σε ένα χώρο που σύμφωνα με τις αρχές προοριζόταν για 1500-2000 άτομα. Ένας πληθυσμός συνεχώς αυξανόμενος αναλόγως με τις νέες αφίξεις μεταναστών στο νησί. Η αναγκαστική κράτηση τους για διάστημα 25 ημερών συνεχίζει να ισχύει για όσους φθάνουν στο νησί όπου μετά τους επιτρέπεται η έξοδός τους από το κέντρο αλλά με περιοριστικό όρο την παραμονή τους στο νησί. Οι περισσότεροι-ες βρίσκονται εγκλωβισμένοι-ες σε αυτό από την έναρξη της συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας-ΕΕ στις 20 Μαρτίου, συμπληρώνοντας έτσι ένα διάστημα 6 μηνών. Με τις συνθήκες εγκλωβισμού που τους έχουν επιβληθεί, την αβεβαιότητα για την εξέλιξη των αιτημάτων ασύλου τους, τις συνεχείς φήμες για αλλά και μερικές επαναπροωθήσεις που λαμβάνουν μέρος έχει οδηγήσει τους περισσότερους στα όρια της αντοχής τους. Μέχρι στιγμής είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που ολοκληρώθηκαν θετικά οι διαδικασίες για τη χορήγηση ασύλου, δίνοντας τη δυνατότητα στους εν λόγω κατόχους να αναχωρήσουν νόμιμα από το νησί, έτσι ο μοναδικός τρόπος να ξεφύγουν από τον εν λόγω εγκλωβισμό και την απειλή απέλασης είναι μέσο των δικτύων διακίνησης πλαστών εγγράφων ή προσπαθώντας να κρυφτούν σε οχήματα που επιβιβάζονται στα καράβια της γραμμής. Η μακροχρόνια παραμονή τους δε στο νησί και το εν λόγω κέντρο, έχει δημιουργήσει άτυπες κοινότητες, κυρίως με γνώμονα την καταγωγή, οι οποίες καταλήγουν να ξεσπούν σε συγκρούσεις μεταξύ τους. Ο ίδιος ο καταμερισμός των καταλυμάτων στο κέντρο κράτησης γίνεται με γνώμονα την καταγωγή με σκοπό την αποφυγή των συγκρούσεων κάτι που όμως οδηγεί με τη σειρά του σε ένα μεγαλύτερο κατακερματισμό και απομόνωση των διαφόρων εθνικοτήτων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε αυτό. Δεν είναι λίγοι-ες αυτοί-ες που μην αντέχοντας την κατάσταση αυτή, καταλήγουν να κοιμούνται σε ελαιώνες και κτήματα γύρω από το χωριό της Μόριας και την πόλη της Μυτιλήνης. Παράλληλα στο κέντρο συνεχίζει να λειτουργεί το κέντρο κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων με τους αριθμούς των έγκλειστων παιδιών να ξεπερνάει συνήθως τα 100 και πολλά να βρίσκονται εκεί ακόμα και για 8 μήνες.
Ο στρατός συνεχίζει να επιτελεί τον υπεργολαβικό του ρόλο για την καθαριότητα και τo catering του κέντρου με νέες συμβάσεις να υπογράφονται κάθε μήνα. Συμβάσεις που όμως όσο αφορά τη σίτιση εμφανίζονται να είναι πολύ μικρότερες από τον πραγματικό αριθμό των εγκλωβισμένων μεταναστών. Η διαφορά αυτή που εμφανίζεται πιστεύεται ότι καλύπτεται είτε μέσω κάποιας συμπληρωματικής σύμβασης από κάποια από τις εμπλεκόμενες ΜΚΟ είτε από τον ίδιο τον συμβαλλόμενο εργολάβο. Σημαντικό κουμάντο πια στο κέντρο φαίνεται να κάνει η ΜΚΟ Euro Relief, η οποία αποτελεί μία χριστιανοΜΚΟ, για την έχουν υπάρξει καταγγελίες για προσπάθειες προσηλυτισμού σε μουσουλμάνους του κέντρου από εργαζόμενούς της, εκμεταλλευόμενοι τη σχέση εξουσίας που κατείχαν[1]. Η οργάνωση αυτή είναι αυτή τη στιγμή υπεύθυνη για όλο το διαμοιρασμό των μεταναστών σε καταλύματα μέσα στο κέντρο, με ότι αυτό σημαίνει για τον θρησκευτικό προσανατολισμό που έχει. Διάφορες άλλες οργανώσεις συνεχίζουν να έχουν διάφορες αρμοδιότητες μέσα και έξω από το κέντρο κράτησης της μόριας αλλά και στο δημοτικό καταυλισμό του Καρά Τεπέ[2]. Πρόσφατα σημαντική αύξηση των εργαζόμενων στα κέντρα κράτησης του νησιού ήρθε μέσα από την χρήση των οχταμηνήτων του προγράμματος κοινωφελούς εργασίας του ΟΑΕΔ.
Μπροστά στη συμφόρηση και τις τραγικές συνθήκες διαβίωσης, που αναμένεται να χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου οι διάφοροι υπεύθυνοι φορείς βρίσκονται σε ένα γαϊτανάκι συσκέψεων επί συσκέψεων με μία σειρά από φήμες να διαδίδονται για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Εργασίες μάλιστα είχαν αρχίσει να λαμβάνουν μέρος στην περιοχή Λεμονού του Καρά Τεπέ Μυτιλήνης, για την εγκατάσταση νέου κέντρου κράτησης και οι οποίες προς στιγμήν πάγωσαν μετά τις τοπικές αντιδράσεις. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο τον υφυπουργό Μετανάστευτικής Πολιτικής Ι.Μουζάλα υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο από την πολιτεία για τη δημιουργία ενός νέου κέντρου κράτησης για την αποσυμφόρηση της Μόριας αλλά και ενός κέντρου για την κράτηση των «παραβατικών μεταναστών»[3]. Ένα κέντρο το οποίο θα έρθει να τιμωρήσει την οποιαδήποτε φωνή διαμαρτυρίας προσπαθήσει να αρθρωθεί από τους ίδιους τους μετανάστες. Μετά την εξέγερση της 19ης Σεπτεμβρίου διαγωνισμός είχε προκηρυχθεί από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για τη ναύλωση καραβιού το οποίο και θα λειτουργούσε ως πλωτό κέντρο κράτησης στο λιμάνι της Μυτιλήνης για να στεγάσει όσους μετανάστες-ριες είχαν καταστραφεί τα καταλύματά τους αρχικά, αλλά και για άλλες περιπτώσεις στη συνέχεια. Μετά και την άμεση αποκατάσταση των ζημιών που είχαν προκληθεί στο κέντρο κράτησης αλλά και τις αντιδράσεις τοπικών φορέων και αρχών για την ύπαρξη του μέσα στο κέντρο της πόλης ο διαγωνισμός ματαιώθηκε. Παράλληλα οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που απομακρύνθηκαν από τη Μόρια τη νύχτα της εξέγερσης και βρήκαν φιλοξενία στη δομή των πρώην κατασκηνώσεων του ΠΙΚΠ, επέστρεψαν στις εγκαταστάσεις της Μόρια δύο μέρες αργότερα.
Η εξέγερση της 19ης Σεπτεμβρίου
Τα γεγονότα που έλαβαν μέρος στις 19 Σεπτέμβρη μέσα στο κέντρο κράτησης της Μόριας αποτελούν απλώς μία κορύφωση μίας σειράς διαμαρτυριών των μεταναστών που έχουν εγκλωβιστεί σε αυτό αλλά και μία αντίδραση απέναντι στο κλίμα τρομοκρατίας που προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν ακροδεξιοί κύκλοι στο νησί. Όλο το προηγούμενο διάστημα είναι συνεχείς οι διαμαρτυρίες που λαμβάνουν μέρος κυρίως στην πόλη της Μυτιλήνης με τους μετανάστες και τις μετανάστριες να διαδηλώνουν υπέρ της αναχώρησής τους από το νησί αλλά και με ξεσπάσματα μέσα στο κέντρο. Τη Δευτέρα 19/09, την ώρα που στη Μυτιλήνη λάμβανε μέρος διαμαρτυρία των κατοίκων της Μόριας για την «αποσυμφόρηση του Κέντρου» επενδυμένη με φασίστες του νησιού, υπήρχε συνεχής ένταση στο χώρο του κέντρου αφού οι μετανάστες στρεφόντουσαν εναντίον των αρχών ασύλου για την καθυστέρηση στις διαδικασίες. Οι διαμαρτυρίες για ακόμα μία φορά κατέληξαν σε αψιμαχίες μεταξύ τους. Όταν τα νέα της διαδήλωσης των κατοίκων της Μόριας έφτασαν εκεί, αλλά και πληροφορίες για κατοίκους που συνεπικουρούμενοι από φασίστες είχαν τραμπουκίσει κόσμο γύρω από το κέντρο, ομάδα μεταναστών προσπάθησε να πραγματοποιήσει πορεία προς την πόλη όπου και εμποδίστηκαν από διμοιρίες ΜΑΤ. Η συνεχιζόμενη ένταση οδήγησε σε νέο γύρο συγκρούσεων με αποτέλεσμα να μπούνε φωτιές σε σκηνές που δεν άργησαν να επεκταθούν σε γύρω καταλύματα καίγοντας μαζί και πολλά από τα υπάρχοντα των μεταναστών που διαμέναν σε αυτά. Αποτέλεσμα ήταν αρχικά η εκκένωση του κέντρου από τους μετανάστες και τους εργαζόμενους και η καταστροφή 50 σκηνών και 3 κοντέινερ. Οι πληροφορίες που ανεβάζουν την καταστροφή του κέντρου σε 60% εντάσσονται σε μία σειρά δημοσιευμάτων που προσπαθούν να ενισχύσουν την ένταση. Σύμφωνα επίσης με πληροφορίες από τα social media από τις συγκρούσεις και την φωτιά που ξέσπασε υπήρξαν τουλάχιστον 16 μετανάστες-ριες που χρειάστηκε να τους παρασχεθεί ιατρική φροντίδα, είτε λόγω τραυμάτων που απέκτησαν από τις συγκρούσεις ή αναπνευστικών προβλημάτων από τις αναθυμιάσεις. Το κομμάτι του κέντρου που πρόσκαιρα καταστράφηκε αντιστοιχεί σε ένα πολύ μικρό μέρος του. Δύο μέρες μετά οι κατεστραμμένες σκηνές είχαν ήδη αντικατασταθεί. Από τα γεγονότα αυτά οι μπάτσοι έχουν προχωρήσει σε 9 συλλήψεις χωρίς να έχει γίνει γνωστό ακόμα τι κατηγορίες τους έχουν απαγγελθεί. Παράλληλα κατά τη διάρκεια των γεγονότων αυτών, στο γειτονικό χωριό της Μόριας, είχαν στηθεί στην είσοδό του κάτοικοι με αστυνομικούς, με πληροφορίες να τους φέρουν οπλισμένους με λοστούς και μαχαίρια, οι οποίοι και δεν επέτρεπαν την είσοδο σε μετανάστες, αλληλέγγυους και εργαζομένους σε ΜΚΟ[4]. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα επιτέθηκαν και έσπασαν ένα αμάξι αλληλέγγυων και ένα βανάκι ΜΚΟ, ενώ κυνήγησαν και χτύπησαν αλληλέγγυες και μετανάστριες που βρέθηκαν στο δρόμο τους καθώς και έναν, μάλλον, δημοσιογράφο όπου του έσπασαν και τη φωτογραφική μηχανή[5]. Οι απειλές των κατοίκων της Μόριας προς μετανάστες-ριες έχουν συνεχιστεί και τις επόμενες μέρες αν και σε μεμονωμένα επεισόδια[6].
[1] https://www.theguardian.com/world/2016/aug/02/aid-workers-accused-of-trying-to-convert-muslim-refugees-greek-camp-detention-centre-lesvos-christianity
[2] Πίνακες με τους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς και οργανώσεις στο πλαίσιο διαχείρισης του μεταναστευτικού στο νησί της Λέσβου και αλλού μπορούν να βρεθούν στον παρακάτω σύνδεσμο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ: http://data.unhcr.org/mediterranean/download.php?id=1939
[3] Ι.Μουζάλας, εκπομπή «Προσωπικά» στην ΕΡΤ1, 25-09-2016
[4] https://noborderkitchenlesvos.noblogs.org/post/2016/09/21/a-rough-night-protests-for-freedom-moria-on-fire-and-fascist-attacks/
[5] http://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/astynomiko-reportaz/84hronos-pire-oplo-toy-kai-apeilise-metanastes-sti
[6] http://www.emprosnet.gr/article/87140-84hronos-pire-oplo-toy-kai-apeilise-metanastes-sti-moria
Ενημερωτικό σημείωμα για όσα ακολούθησαν στη Λέσβο μετά τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου μεταξύ Ε.Ε-Τουρκίας
Μετά τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, ένα νέο σκηνικό φάνηκε να διαμορφώνεται στη Λέσβο για ακόμα μία φορά. Οι περιπολίες των νατοϊκών, ευρωπαϊκών και τουρκικών σκαφών εντατικοποιήθηκαν ελαχιστοποιώντας τις βάρκες με μετανάστες-ριες που καταφέρναν να περάσουν τα ελληνικά υδάτινα σύνορα, ενώ ένα νέο εσωτερικό «σύνορο» δημιουργήθηκε στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Όσοι πρόλαβαν να περάσουν πριν τη συγκεκριμένη ημερομηνία προωθήθηκαν στην ηπειρώτικη Ελλάδα για να καταλήξουν στα διάφορα «κέντρα φιλοξενίας» και η Λέσβος μετατράπηκε, μαζί με τα υπόλοιπα 4 νησιά που προέβλεπε η συμφωνία, σε μία ιδιότυπη φυλακή για όσους-ες συνεχίζουν να φτάνουν από τις 20 Μαρτίου και μετά , ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής της.
Η νέα συνθήκη Ε.Ε – Τουρκίας
Σύμφωνα με τις διατάξεις της νέας συνθήκης για όσους-ες μετανάστες-ριες καταφέρουν να περάσουν στην Ευρώπη, προβλέπεται ο εγκλεισμός τους στα 5 επονομαζόμενα hot spots σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο, μέχρι την εξέταση του αιτήματος ασύλου τους. Η κράτησή τους σε αυτά περιλαμβάνει την καταγραφή και ταυτοποίησή τους από τις ελληνικές αρχές και τον Frontex, και την καταγραφή του αιτήματος ασύλου για όσους-ες το επιθυμούν. Όσοι-ες αρνηθούν την κατάθεση ασύλου οδηγούνται άμεσα προς απέλαση στην τελευταία χώρα-σταθμό του ταξιδιού τους, εν προκειμένω την Τουρκία. Βρίσκονται έτσι εκβιαζόμενοι-ες, υπό την απειλή απέλασης, να καταθέτουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα ανεξαρτήτως της χώρας του πραγματικού τους προορισμού. Για όσους-ες υπάρξει απόρριψη του αιτήματος, δικαιούνται την κατάθεση έφεσης στις δευτεροβάθμιες επιτροπές μετά την οποία είτε τους χορηγείται άσυλο, με μία μικρή πιθανότητα «μετεγκατάστασης» σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα μέσω του ανάλογου προγράμματος που εκπονείται, είτε οδηγούνται προς απέλαση (επανεισδοχή) στην Τουρκία. Ένα παράθυρο παραμένει ανοιχτό προς απέλαση ακόμα και για αυτούς που ενώ, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες, συγκεντρώνουν τα κριτήρια χορήγησης ασύλου στην Ευρώπη αλλά μπορεί να κριθεί από τις επιτροπές ως ασφαλής η επιστροφή τους στην Τουρκία. Αυτοί-ες εντάσσονται μάλιστα σε ένα κανιβαλιστικό αλισβερίσι μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε. αφού προβλέπεται η μετεγκατάσταση από την Τουρκία στην Ευρώπη Σύριων μεταναστών σε αναλογία 1:1 για όσους επαναπροωθούνται σε αυτήν. Σύγχυση ωστόσο επικρατεί, γύρω από την εφαρμογή της διάταξης αυτής καθώς υπάρχουν επαναλαμβανόμενες αντιφατικές αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων. Για την εφαρμογή της απαιτείται η αναγνώριση της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» κάτι που έχει απορριφθεί ήδη από μία σειρά δευτεροβάθμιων επιτροπών[1]. Ωστόσο νέες αποφάσεις επιτροπών προέβησαν στην εν λόγο αναγνώριση που συνόδευε τις αποφάσεις απέλασης 2 Σύριων μεταναστών[2].
Οι διατάξεις της νέας συνθήκης μπαίνουν έτσι σε εφαρμογή και οι μετανάστες-ριες που φθάνουν βρίσκονται αντιμέτωποι-ες με το σύστημα διαλογής, παρανομοποίησης και εξαθλίωσης που ετοιμάστηκε για την υποδοχή τους.
Παράλληλα ένα νέο σύστημα συλλήψεων μπήκε σε εφαρμογή για τον κόσμο που επέβαινε σε όσες βάρκες καταφέρναν να περάσουν τα σύνορα, με τις συλλογές τους να γίνονται μεσοπέλαγα από πλοία του Frontex και του Λιμενικού Σώματος, αποτρέποντας έτσι από τη μία την όποια δυνατότητα αποφυγής της σύλληψης και καταγραφής και από την άλλη της επαφής με τις διάφορες εθελοντικές ομάδες ή και ΜΚΟ που παρέμεναν στις παραλίες του νησιού για την υποδοχή τους.
Η εφαρμογή της νέας αυτής συνθήκης έφερε σημαντικές αλλαγές στα νούμερα των αφίξεων που ακολούθησαν, φτάνοντας σχεδόν σε μηδενικά επίπεδα για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Ωστόσο ένας σημαντικός αριθμός μεταναστών κατάφερε να περάσει και παραμένει εγκλωβισμένος στο νησί. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τον ιστότοπο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (UNHCR) μετά την εφαρμογή της συμφωνίας στο νησί της Λέσβου περάσαν μέχρι και τις 16 Ιουνίου 4732 άτομα[3].
Μία σημαντική ακόμα πτυχή της εν λόγω συμφωνίας που βρήκε ήδη εφαρμογή στα νησιά του αιγαίου είναι το σύστημα των λεγόμενων «επανεισδοχών». Ένα σύστημα απελάσεων πίσω στην Τουρκία για όσους-ες δεν καταθέσουν αίτημα ασύλου ή αυτό απορριφθεί. Ήδη από το νησί της Λέσβου έχουν πραγματοποιηθεί 6 διαδικασίες απελάσεων. Συνολικά 468 μετανάστες έχουν απελαθεί μετά την έναρξη της συμφωνίας με παραπάνω από τους μισούς να απελαύνονται από τη Λέσβο. Για τις επιχειρήσεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν ναυλωμένα καράβια προς τη Σμύρνη και το Δικελί αλλά και μία αεροπορική με πτήση του Frontex προς τα Άδανα Τουρκίας.
Το κέντρο κράτησης (Hot Spot) της Μόριας
Το κέντρο κράτησης της Μόριας, υπό τη νέα του ονομασία ως hot spot, ξανακλείνει τις πύλες του, αποτυπώνοντας τον πραγματικό του χαρακτήρα ως ένα σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι προετοιμασίες για αυτή τη μετάβαση ξεκίνησαν καιρό πριν, με τη σταδιακή συντήρηση και επισκευή όλων των περιφράξεων που είχαν καταστραφεί το προηγούμενο διάστημα. Νέοι ψηλότεροι φράχτες στήθηκαν περιμετρικά και τα πολυεθνικά σώματα ασφαλείας πήραν τις θέσεις τους μέσα και έξω από το κέντρο. Είναι απαραίτητο να σημειωθεί, ότι η λειτουργία του κέντρου κράτησης της Μόριας, ως Κέντρο Υποδοχής αλλά και ως Προαναχωρησιακό ταυτόχρονα, έχει την προέλευσή του και στον αρχικό σχεδιασμό του 2013, όταν προβλεπόταν να λειτουργήσει με αυτόν ακριβώς τον τρόπο.
Το κέντρο κράτησης της Μόριας μετά και τις επεκτάσεις που πραγματοποιήθηκαν υπολογίζεται να έχει χωρητικότητα στέγασης περίπου 2000 ατόμων. Έτσι, με βάση ότι στο νησί κατέφθασαν πολλά περισσότερα άτομα, τα οποία έπρεπε να κρατηθούν στο κέντρο αυτό, σύντομα άρχισε να επικρατεί το αδιαχώρητο δημιουργώντας πρακτικά προβλήματα στην εφαρμογή του εγκλεισμού όσων μεταναστών-ριών κατέφθαναν. Ως πρώτη λύση εφαρμόστηκε η μετακίνηση περί των 1000 ατόμων που τους αναγνωρίστηκε κάποιο καθεστώς ευαλωτότητας (π.χ. ανάπηροι, τραυματίες, οικογένειες, ασυνόδευτες γυναίκες, κ.λπ) στον δημοτικό καταυλισμό του Καρά Τεπέ. Ένας πρόσθετος διαχωρισμός έτσι ήρθε να προστεθεί στους ήδη υπάρχοντες, δημιουργώντας με τη σειρά του εντάσεις μεταξύ των μεταναστών-ριων στους οποίους και εφαρμόζονταν. Οι «φιλοξενούμενοι» του Καρά Τεπέ, επίσης προσφέρονταν για τα επικοινωνιακά παιχνίδια των αρχών όποτε παρουσιαζόταν τέτοια ανάγκη, αφού αποτελούν το δείγμα προς επίδειξη στις διάφορες προσωπικότητες που καταφθάνουν στο νησί[4].
Πολιτικά αρμόδιο για τη λειτουργία του hot spot της Μόριας παραμένει το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής με το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης να διατηρεί μερικές από τις αρμοδιότητες που του είχαν παραχωρηθεί το προηγούμενο διάστημα, από την επίβλεψη κατασκευαστικών έργων μέχρι τη σύναψη των συμβάσεων σίτισης και καθαριότητας. Αρκετές όμως αποφάσεις, για τον τρόπο λειτουργίας του, λαμβάνονταν τυπικώς και ατύπως από τη UNHCR. Η μετάβαση του όμως σε κέντρο κλειστού τύπου προσέθεσε νέες απαιτήσεις ελέγχου και επιτήρησης οι οποίες και περάσαν στην ελληνική αστυνομία αλλά και τα διεθνή ευρωπαϊκά σώματα ασφαλείας που έχουν καταφθάσει στο νησί. Νέα συνθήκη όμως για τα κέντρα κράτησης αποτελεί και η χρήση ιδιωτικών εταιριών ασφάλειας στο εσωτερικό των κέντρων. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η πρόσληψη τους έχει γίνει από την EASO (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου) και αφορά την προστασία των εργαζομένων της (!).Είναι η ίδια υπηρεσία που προσπάθησε να απαγορέψει την πρόσβαση δικηγόρων στο κέντρο της Μόριας που βρίσκονταν εκεί για την ενημέρωση πελατών τους σε σχέση με τις εξεταζόμενες υποθέσεις τους[5]. Να σημειωθεί ότι η πρώτη φορά που είχε διαφανεί η πρόθεση για τη χρήση τέτοιων εταιριών, ήταν το 2014 επί υπουργίας Ν.Δένδια, όταν και είχε προκηρυχθεί διαγωνισμός για τη φύλαξη 3 κέντρων κράτησης (Κόρινθος, Παρανέστι Δράμας, Φυλάκιο Ορεστιάδας) με διαφαινόμενο τότε μειοδότη τη G4S[6].
Για όσους παραμένουν στο κέντρο της Μόριας οι συνθήκες κράτησης τους είναι εξαθλιωτικές. Πολλοί-ες καλούνται να κοιμηθούν στους προαύλιους χώρους με τις σκηνές camping να έχουν αρχίσει να καλύπτουν πάλι κάθε ανοιχτό χώρο στο κέντρο. Συνεχής καταγγελίες υπάρχουν για την ποιότητα του φαγητού αλλά και για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όσους χρίζουν ανάγκης[7]. Παράλληλα οι αστυνομικές δυνάμεις που επιτηρούν το κέντρο εμφανίζονται πολύ πιο επιθετικές από τη νέα συνθήκη και έπειτα. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η αβεβαιότητα για το τί τους επιφυλάσσει το μέλλον, καθώς όλοι-ες βρίσκονται στην αναμονή της εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους, με συνεχείς πληροφορίες να βγαίνουν προς τα έξω για απορριπτικές αποφάσεις και επιχειρήσεις απελάσεων. Οι διαδικασίες εξέτασης των αιτημάτων εμφανίζονται αρκετά χρονοβόρες με αποτέλεσμα πολλοί να είναι αυτοί που έχουν ήδη συμπληρώσει 2,5 μήνες εγκλωβισμένοι στο νησί. Ένα χαρτί που τους παραχωρείται μετά τις 25 μέρες, που τους επιτρέπει την έξοδό τους από το κέντρο αλλά όχι από το νησί, δεν φαίνεται να αποτελεί πραγματική ελάφρυνση στη πίεση που δέχονται. Επιπλέον η συνεχιζόμενη κράτησή τους σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας, έχει δημιουργήσει ένα ψυχολογικό αλλά και οικονομικά ασφυκτικό περιβάλλον, οδηγώντας πολλούς σε κινήσεις απελπισίας.
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει και στις συνθήκες κράτησης των ασυνόδευτων ανηλίκων. Λόγω και της έλλειψης διαθέσιμων θέσεων στους υπάρχοντες εξωτερικούς ξενώνες οι ρυθμοί απελευθέρωσής τους είναι τρομερά αργοί. Ως αποτέλεσμά αυτού, πολλοί είναι αυτοί που ανά περιόδους βρίσκονται φυλακισμένοι για διάστημα μεγαλύτερο και από 2 μήνες καθώς βρίσκονται σε ένα ειδικό καθεστώς κράτησης που δεν επιτρέπει την άδεια εξόδου τους μετά την πάροδο των 25 ημερών, όπως στους υπόλοιπους. Στο κέντρο πλέον λειτουργεί μία πτέρυγα χωρητικότητας 156 ατόμων όμως λόγω του σημαντικού αριθμού αφίξεων είναι σχεδόν συνεχώς υπερπλήρης. Για μεγάλο διάστημα λειτούργησε ατύπως και παραβιάζοντας όλες τις ρυθμίσεις προστασίας των ανηλίκων και μία πτέρυγα φάντασμα. Η πτέρυγα αυτή βρισκόταν σε άλλο σημείο του κέντρου κράτησης και κρατούνταν φυλακισμένοι οι ανήλικοι που έφθαναν μέχρι να δημιουργηθεί χώρος στην επίσημη πτέρυγα. Μάλιστα στην πτέρυγα-φάντασμα δεν επιτρεπόταν ούτε η προσέγγισή της από τα μέλη των διαφόρων ΜΚΟ που έχουν αναλάβει το έργο τη ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των ανηλίκων στο κέντρο. Μετά και από μία δυναμική διαμαρτυρία που ξεκίνησε από την πτέρυγα των ασυνόδευτων ανηλίκων και εξαπλώθηκε και στους υπόλοιπους χώρους του κέντρου, περί τους 20 ανήλικους απομακρύνθηκαν σε ξενώνα της ΜΚΟ ‘Ηλιαχτίδα’ και λίγοι παραπάνω από 70 στον καταυλισμό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο χωριό του Μανταμάδου. Η μεταφορά αυτή δεν έγινε τυχαία, αφού τα περισσότερα παιδιά που μετακινήθηκαν, είχαν υποδειχθεί ως τα «ταραχοποιά στοιχεία», που χαλάνε τη «γαλήνη» της πτέρυγας των ασυνόδευτων ανηλίκων. Μετά και από τα γεγονότα αυτά και την αποσυμφόρηση της επίσημης πτέρυγας με τις μετακινήσεις που λάβανε μέρος, δεν υπάρχει νεότερη αναφορά για τη λειτουργία της πτέρυγας-φάντασμα.
Εξεγέρσεις – Συγκρούσεις
Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν ένα εκρηκτικό κλίμα το οποίο συχνά εκφράζεται σε διαμαρτυρίες αλλά ακόμα συχνότερα σε συγκρούσεις μεταξύ των ίδιων των μεταναστών. Διάφορες διαμαρτυρίες έχουν λάβει μέρος στο κέντρο κράτησης της Μόριας, αλλά τελευταία και στο λιμάνι της Μυτιλήνης, με κύριο αίτημα την απελευθέρωσή τους και την ελεύθερη αναχώρησή τους από το νησί. Κατά κύριο λόγο ο χαρακτήρας που έχουν οι διαμαρτυρίες αυτές είναι φιλειρηνικός, με τους περισσότερους μετανάστες να είναι έτοιμοι να δεχθούν την όποια υπόσχεση δοθεί από κάποιον «αρμόδιο». Ωστόσο δεν έλειψαν και οι εντονότερες διαμαρτυρίες που οδήγησαν και σε συγκρούσεις με τις μονάδες καταστολής του κέντρου. Μάλλον σημαντικότερη όλων, υπήρξε η εξέγερση στα τέλη Απριλίου που ξεκίνησε από την πτέρυγα ανηλίκων και εξαπλώθηκε σε όλο το κέντρο. Οι φωτιές, οι πέτρες και οι φωνές των εξεγερμένων βρέθηκαν αντιμέτωπες αρχικά με τη βία και τα δακρυγόνα των αστυνομικών δυνάμεων και στη συνέχεια με τη διαμεσολαβητική διάθεση των ΜΚΟ[8].
Όλο και συχνότερες είναι όμως οι συγκρούσεις μεταξύ των ίδιων των μεταναστών που κρατούνται στο κέντρο. Μέσα από την κατάσταση εξαθλίωσης και απελπισίας στην οποία έχουν οδηγηθεί, κανιβαλιστικές συμπεριφορές αναδύονται συνεχώς. Συχνά χωρισμένοι με βάση φυλετικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά, μικροκαυγάδες καταλήγουν σε γενικευμένες συρράξεις με σοβαρούς τραυματισμούς και τρομοκράτηση των πιο αδύναμων. Πολλοί-ες είναι αυτοί-ες, που εκμεταλλευόμενοι-ες τη δυνατότητα εξόδου που τους χορηγεί το χαρτί των 25 ημερών, έχουν καταλήξει να κοιμούνται στα χωράφια γύρω από το κέντρο υπό το φόβο των συγκρούσεων. Οι αστυνομικές δυνάμεις, συχνά απλοί παρατηρητές των γεγονότων αυτών, έχουν φτάσει στο σημείο μέχρι και να εξαγοράζουν τη δική τους προστασία με αντάλλαγμα ψεύτικες υποσχέσεις περί ειδικής μεταχείρισης.
ΜΚΟ και άλλες δομές
Η συνθήκη του κλειστού κέντρου κράτησης δημιούργησε και νέα δεδομένα για τη δράση των διαφόρων ΜΚΟ ή εθελοντών. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του κέντρου έγινε πολύ αυστηρή με λίγες επιλεγμένες ΜΚΟ να διατηρούν αυτή τη δυνατότητα ενώ υπήρξαν και άλλες που θεωρήσαν την εικόνα των έγκλειστων μεταναστών-ριών ως ασύμβατη με την εικόνα τους και αποφάσισαν την ολική ή μερική αποχώρησή τους. Επίσης η μετάβαση στο ολοκληρωτικό μοντέλο ελέγχου των μεταναστών-ριών που κατέφθαναν από τη στιγμή της άφιξής τους μέχρι και την κράτησή τους στα κέντρα, άφησε αρκετές χωρίς αντικείμενο οδηγώντας τες επίσης στην αποχώρησή τους από το νησί.
Στο νησί έχουν παραμείνει ωστόσο οι μεγαλύτερες από τις ΜΚΟ, είτε γιατί εκπληρώνουν συμβόλαια έργων που είχαν συνάψει ή γιατί έχουν την οικονομική δυνατότητα να διατηρήσουν το πόστο τους εν αναμονή των εξελίξεων. Έτσι η επιθυμία των αρχών να ξεφορτωθούν τους μικρούς παίχτες αλλά και όσους-ες δεν συνάδουν με το πολιτικό σχεδιασμό εφαρμογής των αντιμεταναστευτικών τους πολιτικών βρήκε εφαρμογή. Κάτι ανάλογο συνέβη και τις δομές που είχαν στηθεί. Μετά την εκκένωση της δομής του No Border Kitchen στα Τσαμάκια Μυτιλήνης[9], αλλά και την οικειοθελή αποχώρηση της δομής του Πλάτανου από τη Συκαμιά Λέσβου, στο νησί παραμένουν οι καταυλισμοί της International Rescue Committee (IRC) ‘Απάνεμο’, στην περιοχή της Εφταλούς, των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) στο Μανταμάδο και των πρώην Κατασκηνώσεων του ΠΙΚΠΑ στη Μυτιλήνη. Το ‘ΠΙΚΠΑ’ εξακολουθεί και φιλοξενεί ευάλωτες ομάδες ενώ οι κατασκηνώσεις των ΓΧΣ μετατράπηκαν σε ξενώνα φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, με τη συνεργασία της ΜΚΟ Praksis μετά και την εξέγερση του Απριλίου. Το Απάνεμο παραμένει ανενεργό, όμως το προηγούμενο διάστημα υπήρξαν κινήσεις από την οργάνωση ζητώντας από τις αρχές και τους τοπικούς φορείς να μετατραπεί και αυτό σε χώρο «φιλοξενίας» ευάλωτων ομάδων, παίρνοντας δανεικούς (!) μετανάστες από το κέντρο της Μόριας[10]. Δεν δίστασαν μάλιστα να απειλήσουν με κλείσιμο του χώρου με ότι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική εμπλοκή της οργάνωσης στην τοπική οικονομία.
Τοπική Κοινωνία
Οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας είναι μάλλον συντηρητικότερες σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Το κλίμα που καλλιεργείται είναι αρκετά αρνητικό εστιάζοντας από τη μία στην επιρροή που είχαν οι περσινές εικόνες στο τουριστικό προϊόν του νησιού και από την άλλη σε προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από μικροκλοπές που πραγματοποιούνται από μετανάστες που έχουν εγκλωβιστεί στο νησί.
Η περιοχή του Μολύβου (δημοφιλής τουριστικός προορισμός του νησιού) παρουσιάζει σημαντική μείωση στις αφίξεις τουριστών, κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητο από τα γεγονότα του περασμένου καλοκαιριού. Οι ρατσιστικές ανακοινώσεις του τοπικού φορέα τουρισμού ήρθαν να συνδράμουν με τη σειρά τους στην απομόνωση της περιοχής, κάτι που έγινε εμφανέστερο μετά και την αποχώρηση των δεκάδων εθελοντών-αλληλέγυων που παρέμεναν στην περιοχή το προηγούμενο διάστημα. Η νέα αυτή συνθήκη για το Μόλυβο έχει επηρεάσει και το υπόλοιπο νησί, ένα νησί όμως που παραδοσιακά αδυνατεί να σταθεί στον τουριστικό ανταγωνισμό (σε σύγκριση με άλλα νησιά) μέσα από τις δικές του παθογένειες όπως χρειάστηκε να ομολογήσει και ο πρόεδρος ξενοδόχων Λέσβου[11], αλλά και από παράγοντες που δεν σχετίζονται με το μεταναστευτικό (έκρυθμη κατάσταση Τουρκίας, καθυστέρηση αναστολής της αναγκαιότητας βίζας για τους ολιγοήμερους επισκέπτες από την Τουρκία, κ.λπ.). Ωστόσο τα γεγονότα αυτά εύκολα παραμερίζονται από τους διάφορους θιασώτες μισαλλόδοξων θέσεων επηρεάζοντας σημαντικά και τις στάσεις της υπόλοιπης κοινωνίας.
Επιπλέον διάφορα κρούσματα μικροκλοπών που πραγματοποιούνται από μετανάστες έρχονται να προκαλέσουν με τη σειρά τους δυσφορία στα θύματα και την τοπική κοινωνία. Μέσα από τη συνεχιζόμενη κράτησή τους πολλοί είναι οι μετανάστες-ριες που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, με τις οικονομίες τους να έχουν εξαντληθεί. Η συνθήκη παρανομοποίησης στην οποία έχουν οδηγηθεί, χωρίς να τους δίνεται η δυνατότητα εξεύρεσης «νόμιμων» πόρων ή συνέχισης του ταξιδιού τους και οι εξαθλιωτικές συνθήκες κράτησης για αρκετούς-ες, έχουν ως αποτέλεσμα στη στροφή τους προς κανιβαλιστικές συμπεριφορές. Κλοπές που γίνονται αδιάκριτα προς άλλους μετανάστες ή και ντόπιους καλλιεργούν με τη σειρά τους μία συνθήκη έντασης που πριμοδοτείται και από σειρά ρατσιστικών δημοσιευμάτων. Ήδη, στο παρακείμενο χωριό της Μόριας, έχουν πραγματοποιηθεί τοπικές συνελεύσεις με τους κατοίκους να στρέφονται πέραν των εθνικών και τοπικών αρχών και κατά των μεταναστών-ριών.
Παράλληλα σημαντικό χώρο για να αναπτυχθούν έχουν βρει και διάφορα κυκλώματα διακίνησης εγγράφων. Η παραμονή στο νησί φαντάζει αδιέξοδη για τους-τις περισσότερους-ες μετανάστες-ριες και η σοβαρή απειλή απέλασης έχει δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες που έρχονται να εκμεταλλευτούν τα κυκλώματα αυτά. Μία αγορά εγγράφων έχει έτσι αναπτυχθεί ερχόμενη να προσφέρει παράλληλα, διεξόδους στις τοπικές αστυνομικές και πολιτικές αρχές, αφενός λειτουργεί εκτονωτικά για τους μετανάστες που ελπίζουν σε πλάγιες οδούς για την αναχώρησή τους από το νησί, αφετέρου προσφέρει μείωση του αριθμού των μεταναστών που βρίσκονται υπό την επιτήρηση και καταστολή τους. Οι συνθήκες στο νησί έχουν φτάσει όμως σε τέτοιο αδιέξοδο σημείο που το ανταγωνιστικό κίνημα βρίσκεται αντιμέτωπο με διάφορους «χρήσιμους ηλίθιους» της ιστορίας οι οποίοι φτάνουν στο σημείο να προτείνουν τη διακίνηση πλαστών εγγράφων ως λύση, αντί να αντιμετωπίζεται ως ακόμα μία συνθήκη εκμετάλλευσης και αναπαραγωγής της παρανομοποίησης που υφίστανται οι μετανάστες-ριες.
Ενάντια στον κοινωνικό κανιβαλισμό
Ανοιχτά σύνορα για όλους-ες
Για ένα κόσμο ελευθερίας, ισότητας και αλληλεγγύης
Ιούνιος 2016
[1] http://www.thepressproject.gr/article/95095/I-sumfonia-EE-Tourkias-exei-ousiodi-kena-tonizei-i-elliniki-epitropi-prosfugon
[2] http://www.efsyn.gr/arthro/ekklisi-gia-mi-apelasi-dyo-syron-prosfygon
[3] http://data.unhcr.org/mediterranean/country.php?id=83
[4] Κατά την επίσκεψη του Πάπα και του Ορθόδοξου Οικουμενικού Πατριάρχη υπήρξε μεταφορά πολλών εξ αυτών στο κέντρο κράτησης της Μόριας για να αποτελέσουν τον κόσμο που θα συναντούσαν οι εν λόγω παπάδες, αποκλείοντας παράλληλα, με την βοήθεια των ΜΚΟ, τους έγκλειστους του στρατοπέδου σε τμήματα με τα οποία δεν θα ερχόντουσαν σε επαφή.
[5] https://www.newsdeeply.com/refugees/op-eds/2016/06/15/new-security-on-greek-islands-reduces-access
[6] Η βρετανική G4S αποτελεί τη μεγαλύτερη εταιρία ιδιωτικής ασφάλειας στον κόσμο, και φημίζεται για το ρόλο της στην προσπάθεια ιδιωτικοποίησης των φυλακών στα πρότυπα ΗΠΑ και Βρετανίας. Διατηρεί ένα μεγάλο αριθμό από ιδιωτικές φυλακές και κέντρα κράτησης μεταναστών ανά τον κόσμο, ενώ στην Ελλάδα έχει αναλάβει επίσης το πρόγραμμα ηλεκτρονικής σήμανσης και επιτήρησης φυλακισμένων (βραχιολάκι).
[7] http://www.actionaid.gr/enhmerwsou/nea/moria-may-2016/
[8] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εξέγερση της 26ης Απριλίου δες εδώ:
[9] https://musaferat.espivblogs.net/
[10] http://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/politiki/epistoli-k-astyrakaki-stin-irc-diafonei-sto-monimo-kataylismo
[11] http://www.emprosnet.gr/article/84328-anastatoi-oi-xenodohoi-tis-lesvoy
Ενημερωτικό σημείωμα για τη λειτουργία του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης στη Μόρια Λέσβου (Νοέμβριος 2015)
Το σημείωμα σε pdf
Οι εγκαταστάσεις του Hot Spot
Από τον σεπτέμβριο και μετά, ακολουθώντας τις αποφάσεις που προέκυψαν από τις συνόδους κορυφής της Ε.Ε, υπήρξε σχεδιασμός για την τελική μετατροπή του στρατοπέδου συγκέντρωσης της μόριας σε ένα από τα λεγόμενα Hot Spot που πρόκειται να αναπτυχθούν στον ελλαδικό χώρο[1]. Λόγω των υπαρχόντων δομών από την κατασκευή και λειτουργία των κέντρων καταγραφής στο συγκεκριμένο χώρο, το στρατόπεδο της Μόριας, προωθήθηκε ως το πρώτο κέντρο που θα εγκαινιαζόταν στην ελλάδα. Ήδη άλλωστε λόγω των μεγάλων μεταναστευτικών ροών της καλοκαιρινής περιόδου που καθιστούσαν τη λέσβο ως το βασικό σημείο εισόδου στην ευρωπαϊκή επικράτεια, συγκεκριμένες λειτουργίες και δομές που προβλέπονται για τα κέντρα αυτά είχαν ήδη εγκατασταθεί στο χώρο του στρατοπέδου.
Τα εγκαίνια του χώρου ως Hot Spot πραγματοποιήθηκαν με την παρουσία υψηλόβαθμων στελεχών ευρωπαϊκών οργανισμών κλπ στις 16 Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα αυτό που όμως είχε συμβεί εκείνη την ημέρα ήταν η βίαιη απομάκρυνση των περισσότερων μεταναστών από τους χώρους που θα επισκέπτονταν οι αξιωματούχοι και ο παράλληλος καθαρισμός τους. Έτσι όλο το σκηνικό ήταν στημένο όπως έπρεπε για την εμφάνισή του στις τηλεοπτικές συσκευές, και επέστρεψε άμεσα στην πρότερη κατάσταση αθλιότητας που βρισκόταν με την αποχώρησή τους από το νησί. Για τη σημασία και το συμβολισμό των χώρων αυτών για την εφαρμογή των αντιμεταναστευτικών πολιτικών από την Ε.Ε και τα κράτη μέλη της, χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Ιταλού βουλευτή και εισηγητή της Επιτροπής Μετανάστευσης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αντρέα Ριγγόνι «…Η εντύπωσή μας είναι ότι εδώ είναι το καινούργιο σύνορο της Ευρώπης, μέσα σε αυτό το κέντρο. Έξω από το κέντρο είναι εκτός Ευρώπης. Μέσα στο κέντρο μπαίνεις στην Ευρώπη…»!
Στο χώρο εντός αλλά και στον περιβάλλοντα κατακλύζοντας τα γειτονικά ελαιοκτήματα, υπολογίζονταν από το Σεπτέμβριο μέχρι και τα μέσα Νοεμβρίου που ήταν και η περίοδος με τις περισσότερες αφίξεις, περί τις 5-10.000 ανθρώπους καθημερινά. Αναλόγως της εθνικότητάς τους και τους ρυθμούς καταγραφής οι περισσότεροι-ες παραμένανε στο χώρο από 3 μέχρι 15 μέρες. Οι πτέρυγες με τα λυόμενα που προορίζονταν αρχικά για το προαναχωρησιακό κέντρο παραμένουν επί των πλείστων ερμητικά κλειστές για τη στέγαση των ανθρώπων που φτάνουν οδηγώντας του περισσότερους σε πρόχειρες λύσεις με σκηνές που αγοράζουν από τους εμπόρους τριγύρω ή σε πρόχειρες κατασκευές με λιόπανα που βρήκαν στα γύρω χωράφια. Εντός του χώρου, έχουν επίσης αναπτυχθεί μερικά 62 μικρά λυόμενα αλλά και μία μεγάλη σκηνή από την Ύπατη Αρμοστεία που χρησιμοποιούνται κυρίως για τη στέγαση οικογενειών και ευάλωτων ομάδων. Οι χώροι υγιεινής είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, ειδικότερα αν αναλογιστεί κανείς τον αριθμό ανθρώπων που χρειάζεται να εξυπηρετηθούν με αποτέλεσμα οι μετανάστες-ριες να χρησιμοποιούν τις παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου που δεν είναι σε λειτουργία. [2]
Το τελευταίο διάστημα στο χώρο εσωτερικά του στρατοπέδου λαμβάνουν μέρος συστηματικές χωματουργικές εργασίες, κάποιες και από μηχανήματα του στρατού, που αναμένεται να είναι για τις επεκτάσεις που προβλέπονται στις εγκαταστάσεις στο άμεσο μέλλον.
Καταγραφές – Ταυτοποιήσεις
Οι καταγραφές στο χώρο μετά από διάφορους πειραματισμούς έχουν χωριστεί σε 2 σημεία. Το ένα σημείο χρησιμοποιείται για την καταγραφή και ταυτοποίηση κυρίως σύρων μεταναστών που αποτελούν και την πλειοψηφία των αφιχθέντων αλλά και παλαιστίνιων και αφρικανών που φτάνουν σε πολύ μικρότερα νούμερα[3]. Στο δεύτερο σημείο που εμφανίζονται και οι περισσότερες δυσκολίες και εντάσεις οδηγούνται όλες οι υπόλοιπες εθνικότητες. Ωστόσο οι αλλεπάλληλες αλλαγές που πραγματοποιούνται στο σύστημα καταγραφής και ταυτοποίησης αποτελούν βασικό λόγο δημιουργίας σύγχυσης και ως αποτέλεσμα αυτού εντάσεων στο χώρο. Ο ρόλος της επίλυσης έχει ανατεθεί στις δυνάμεις των ΜΑΤ που έχουν εγκατασταθεί στο νησί με τα γεγονότα ξυλοδαρμών και χρήσεις χημικών να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του κέντρου.
Στο χώρο έχει επίσης διαμορφωθεί και λειτουργεί πτέρυγα «υποδοχής και φιλοξενίας» ασυνόδευτων ανηλίκων χωρητικότητας 160 ατόμων. Ο χώρος αποτελείται από μία ομάδα λυόμενων οικίσκων στη νότια είσοδο του στρατοπέδου περιφραγμένους με διπλή περίφραξη καλυμμένη με αγκαθωτό συρματόπλεγμα. Η πρόσβαση στο χώρο είναι πολύ αυστηρή σε συγκεκριμένούς φορείς και οργανώσεις δημιουργώντας έναν τοίχο αορατότητας ως προς την εσωτερική του λειτουργία. Αναλόγως των αφίξεων και των θέσεων που ανοίγουν σε χώρους φιλοξενίας εκτός νησιού στο χώρο βρίσκονται έγκλειστοι περί τους/τις 50 ανήλικους/ες. Σημαντικό πρόβλημα δημιουργείται από τη μεικτή κράτηση των ανηλίκων που έχει οδηγήσει σε αρκετούς καβγάδες μεταξύ τους. Κατά τη τελευταία παρέμβαση της συνέλευσης Musaferat στο χώρο του στρατοπέδου, μας έγιναν συγκεκριμένες καταγγελίες ότι τις προηγούμενες μέρες ως αποτέλεσμα ενός τέτοιου καβγά υπήρξε βίαιη εισβολή αστυνομικών με πλήρη εξάρτηση. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η τρομοκράτηση των κρατούμενων ανηλίκων της πτέρυγας αυτής.
ΜΚΟ
Βασικό ρόλο στη λειτουργία του χώρου έχουν οι διάφορες εθελοντικές και επαγγελματικές ΜΚΟ που έχουν εγκατασταθεί. Πέρα από πολλές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο περιβάλλοντα χώρο του στρατοπέδου με κύριο έργο την παροχή υλικής βοήθειας στους αφιχθέντες μετανάστες-ριες πολλές έχουν αναλάβει διάφορα κομμάτια έργου στη λειτουργία του κέντρου. Το έργο αυτό μπορεί να περιλαμβάνει από την παροχή βοήθειας στην κατασκευή οικίσκων και την καθαριότητα μέχρι και την ιατρο-ψυχοκοινωνική υποστήριξη ευάλωτων ομάδων. Ο σημαντικός ρόλος των οργανώσεων αυτών στην παροχή βοήθειας ιδιαίτερα προς τους–τις μετανάστε-ριες που φτάνουν συνήθως εξαντλημένοι και χρίζουν άμεσης ανάγκης είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί., όπως και οι προθέσεις πολλών εκ των εργαζόμενων σε αυτές. Ωστόσο είναι ξεκάθαρο ότι η ουσιαστική συνεισφορά των οργανώσεων αυτών βρίσκεται στην ωραιοποίηση μίας κατάστασης υποτίμησης, εξαθλίωσης και εγκλεισμού των ίδιων υποκειμένων των οποίων επικαλούνται ότι βρίσκονται προς βοήθεια. Παράλληλα η στάση απόλυτης σιωπής που έχει κρατήσει η τραγική πλειοψηφία, αν όχι το σύνολο αυτών, στα συνεχιζόμενα περιστατικά βίας αλλά και εξαθλίωσης μέσα και στον περιβάλλοντα χώρο του στρατοπέδου, κάνει ξεκάθαρο ότι ο ρόλος τους στο χώρο, τις συνιστά θεσμικούς συνδιαχειριστές και συλλειτουργούς, έτσι όπως αυτός προβλέπεται σε ευρύτερους σχεδιασμούς ΜΚΟποίησης και ιδιωτικής διαχείρισης της βιομηχανίας φύλαξης και κράτησης παγκοσμίως.[4]
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο σε σχέση με την παρουσία των επαγγελματικών οργανώσεων στο νησί είναι η παροχή θέσεων εργασίας για πολλούς κατοίκους του νησιού και όχι μόνο. Η σημαντική με αυτό τον τρόπο εμπλοκή τους στην οικονομία του νησιού, αλλά και διαμέσου των αρκετά υψηλών εξόδων που έχουν, αποτελεί βασικό σημείο άντλησης της αποδοχής τους από την τοπική κοινωνία. Ωστόσο ζητήματα με υπόνοιες σκανδάλων, έχουν ανοίξει το τελευταίο διάστημα, με κομμάτια της δημοτικής αντιπολίτευσης και του τύπου να απευθύνουν επανειλημμένα ερωτήματα προς το δήμο για τις οικονομικές του συναλλαγές με πλήθος εκ των οργανώσεων αυτών αλλά και για το κεντρικό ρόλο που παίζουν στη διαχείριση των ροών στο νησί αντικαθιστώντας πλήρως τις τοπικές αρχές.
Επιχειρήσεις
Η βιομηχανία εκμετάλλευσης παραμένει ακμαία και στο χώρο του κέντρου κράτησης της Μόριας. Πέρα εκ των συμβαλλόμενων εργολάβων που συνεχίζουν να αποκομίζουν τεράστια κέρδη από τη λειτουργία του κέντρου, αλλά και να ελπίζουν σε ακόμα περισσότερα με την προβλεπόμενη επέκτασή του, οι «μικροέμποροι» εξακολουθούν να συσσωρεύονται στους γύρω δρόμους προβλέποντας σε ένα κομμάτι από την πίτα κέρδους της βιομηχανίας αυτής. Για μεγάλο διάστημα μάλιστα η διοίκηση του κέντρου τους επέτρεπε τη λειτουργία τους εντός του χώρου του στρατοπέδου, κάτι που έχει αλλάξει μόνο κατά τις 2 τελευταίες εβδομάδες. Πιο χαρακτηριστικά κατά την τελευταία επίσκεψή στον χώρο βρήκαμε 8 καντίνες φαγητού, ένα αγροτικό με φρούτα, ένα βανάκι με σκηνές camping και sleeping bags αλλά και 2 stand της Vodafone που διεκδικώντας εδώ και καιρό το βραβείο προσαρμοστικότητας στις ανάγκες της αγοράς, «προσφέρει» sim cards με προγράμματα με χρόνο ομιλίας προς τις χώρες της μέσης ανατολής. Κάποιοι πωλητές ανταγωνιστικών εταιριών τηλεπικοινωνίας που βρίσκονταν στο χώρο φάνταζαν οι μεγάλο χαμένοι της μάχης αυτής. Βασικοί επωφελημένοι από την κατάσταση αυτή εμφανίζονται επίσης και οι ταξιτζήδες που έχουν μεταφέρεις τις πιάτσες τους έξω από τη μόρια και τον καταυλισμό του καρά τεπέ, με τη χρέωση να γίνεται κατά κύριο λόγο με το κεφάλι.
Προβλεπόμενες αλλαγές
Ο περιορισμός των αφίξεων των τελευταίων ημερών έχει οδηγήσει σε αποσυμφόρηση του κέντρου της μόριας δίνοντας και τη δυνατότητα σε πολλούς-ες μετανάστες-ριες να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησής τους σε συντομότερα διαστήματα. Η ολοκλήρωση και των εργασιών που λαμβάνουν μέρος που θα αυξήσουν τη χωρητικότητά του κέντρου, σε συνδυασμό με τις πιέσεις που υπάρχουν για την ύπαρξη του καταυλισμού στα γύρω χωράφια από τους κατοίκους του γειτονικού χωριού, αναμένεται να οδηγήσουν στην στέγαση των μεταναστών-ριων εντός του στρατοπέδου. Με την ολοκλήρωση αυτής της μεταφοράς θα υπάρξει και το ολοκληρωτικό σφράγισμα του κέντρου με την πρόσβαση στο εσωτερικό να επιτρέπεται μόνο σε καταγεγραμμένους φορείς και οργανώσεις.[5]. Ερωτηματικό συνεχίζει να παραμένει η εφαρμογή του σχεδιασμού που προβλέπει την κράτηση των μεταναστών που δεν θα τους προβλέπετε η χορήγηση ασύλου μέχρι την απέλαση τους.
Musaferat
Νοέμβριος 2015
[1] Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες προβλέπεται η κατασκευή 5 νησιωτικών Hot Spots (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως και Λέρος) που τα οποία θα έχουν έναν περιφερειακό χαρακτήρα σε σχέση με ένα κεντρικό τέρας που προβλέπεται να λειτουργήσει σε περιοχή της Αττικής (εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη η τελική τοποθεσία).
[2] Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται φαίνεται ξεκάθαρα στις φωτογραφίες που συνοδεύουν το σημείωμα.
[3] Οι οικογένειες σύρων οδηγούνται για καταγραφή και διαμονή στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ αποσυμφορίζοντας σημαντικά την ανάλογη μονάδα καταγραφής και ταυτοποίησης στη Μόρια
[4] Η σημασία της εξέτασης του ρόλου των διαφόρων οργανώσεων γύρω από τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος είναι πολύ σημαντική. Ως τέτοια, ο ρόλος τους με την πολυπλοκότητα που αυτός παρουσιάζει δεν γίνεται να περιγραφεί εντός του ενημερωτικού σημειώματος και θα επανέλθουμε συγκεκριμένα επί αυτού.
[5] Μέχρι τώρα η ανάγκη των μεταναστών-ριων να μπαινοβγαίνουν στο κέντρο καταγραφής για την ολοκλήρωση των διαδικασιών έχει οδηγήσει σε μία τεχνητή ανοιχτότητα. Κομμάτια της περίφραξης είναι κατεστραμένα και αποτελούν ουσιαστικά παράλληλες πύλες εισόδου στο κέντρο. Την τελευταία εβδομάδα προσπαθείται η σταδιακή εφαρμογή της ελεγχόμενης εισόδου σε όλους πλυν των μεταναστών-ριών.
-
- Το στρατόπεδο συγκέντρωσης τη Μόριας
-
- Μία παλιά πινακίδα είναι εκεί για να υπενθυμίζει την πραγματική φύση του κέντρου
-
- Οι διαχωρισμοί στις διαδικασίες καταγραφής έχουν οδηγήσει επανειλημμένα σε εντάσεις
-
- Ο χώρος καταγραφής κυρίως σύρων μεταναστών
-
- Η είσοδος του χώρου καταγραφής για τους υπόλοιπους μετανάστες
-
- Η είσοδος του χώρου καταγραφής για τους υπόλοιπους μετανάστες
-
- Η περίφραξη του χώρου κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων
-
- Η περίφραξη του χώρου κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων
-
- Παιδικές φιγούρες πίσω από τα κάγκελα του χώρου κράτησης
-
- Παιδικές φιγούρες πίσω από τα κάγκελα του χώρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όψεις του κεντρου κράτησης
-
- Όι βροχές στα τέλη Οκτωβρίου οδήγησαν σε άθλιες καταστάσεις
-
- Όι βροχές στα τέλη Οκτωβρίου οδήγησαν σε άθλιες καταστάσεις
-
- Όι βροχές στα τέλη Οκτωβρίου οδήγησαν σε άθλιες καταστάσεις
-
- Όι βροχές στα τέλη Οκτωβρίου οδήγησαν σε άθλιες καταστάσεις
-
- Οι παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου
-
- Οι παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου
-
- Οι παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου
-
- Οι παλιές τουαλέτες του στρατοπέδου
-
- Ο καταυλισμός γύρω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης
-
- Ο καταυλισμός γύρω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης
-
- Ο καταυλισμός γύρω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης
-
- Ο καταυλισμός γύρω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης
-
- Ουρές για ένα ανθρωπιστικό πορτοκάλι
-
- Οι ΜΚΟ εμπλέκονται σχεδόν σε όλη τη λειτουργεία του Κέντρου Κράτησης
-
- Στο χώρο έχουν αναπτυχθεί όλων των ειδων οι επιχειρήσεις
-
- Οι καντίνες έχουν εγκατασταθεί για τακαλά έξω από το κέντρο
-
- Στο χώρο έχουν αναπτυχθεί όλων των ειδων οι επιχειρήσεις
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μόριας (Οκτώβριος 2014)
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μόριας έχει κατασκευαστεί στο χώρο του παλιού στρατοπέδου Παραδέλλη το οποίο και παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας στο αντίστοιχο του Προ.Πο. Αυτό βρίσκεται στον περιφερειακό δρόμο του χωριού της Μόριας, το οποίο βρίσκεται 6,5 χλμ ΒΔ της πόλης της Μυτιλήνης. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά τέτοια δομή που δημιουργείται στο νησί της Λέσβου, με παλαιότερες αυτές των παλιών φυλακών Λαγκάδας στις αρχές του ’00 αλλά και των αποθηκών της Παγανής που λειτούργησαν από το 2003 μέχρι και το Νοέμβριο του 2009. Τόσο στα ενδιάμεσα διαστήματα, που οι παραπάνω χώροι δε λειτουργούσαν, όσο και κατά τη λειτουργία τους, τα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων του νησιού έρχονταν να συμπληρώσουν το παζλ των χώρων εγκλεισμού και υποτίμησης των μεταναστών που κατέφθαναν στο νησί της Λέσβου.
Για το στρατόπεδο της Μόριας προβλέπεται η λειτουργία ενός Κέντρου Πρώτης Υποδοχής (ΚΕΠΥ) χωρητικότητας 180 ατόμων, και η δημιουργία Προαναχωρησιακού Κέντρου με την χωρητικότητά του να φτάνει σύμφωνα με πληροφορίες τα 800 άτομα. Το αρχικό κόστος για την κατασκευή και των δύο αυτών κέντρων ξεπερνάει τα 8.500.000€, ενώ ακόμα μεγαλύτερη σε τελικά ποσά είναι η βιομηχανία που στήνεται για την συντήρηση και τη λειτουργία του. Αρχικά, τα δύο κέντρα προβλεπόταν να ολοκληρωθούν τον Ιούνιο του 2014, κάτι που όμως δεν έχει ακόμα συμβεί, κυρίως λόγω κατασκευαστικών σφαλμάτων. Ωστόσο, ένα μέρος του χώρου λειτουργεί ως κέντρο ταυτοποίησης.
Το στρατόπεδο ξεκίνησε την λειτουργία του το Σεπτέμβριο του 2013, αρχικά με τη χρήση 10 κοντείνερ για τις ανάγκες του κέντρου ταυτοποίησης, τα 7 από τα οποία χρησιμοποιούνταν για την κράτηση των μεταναστών και μεταναστριών που κατέφθαναν και τα υπόλοιπα 3 για τη στέγαση των διοικητικών υπηρεσιών του κέντρου. Η υποτιθέμενη χωρητικότητα των κοντέινερ ήταν για 14 άτομα έκαστο, ήτοι 98 άτομα στο σύνολο, κάτι που κατ’ επανάληψη δεν τηρούνταν με τα άτομα που συνήθως κρατούνταν σε αυτά να φτάνουν τα 120. Μετανάστες που πέρασαν από εκεί αλλά και διάφορες οργανώσεις που μπόρεσαν να εισέλθουν σε αυτό χαρακτηρίζουν τις συνθήκες κράτησης τουλάχιστον απαράδεκτες, με τα κοντέινερ να μην μπορούν να τους προστατέψουν από το κρύο και τη βροχή, και τις υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις να παρουσιάζουν συνεχώς προβλήματα. Η σίτιση (από 3 διαφορετικές εταιρίες) πέρα από ανεπαρκής συχνά δημιουργούσε στους έγκλειστους γαστρεντερολογικά προβλήματα με αποτέλεσμα τον Ιανουάριο του 2014 οι μετανάστες να αρνηθούν να παραλάβουν το φαγητό που τους προσφερόταν ως μία πρώτη μορφή διαμαρτυρίας. Σημαντικό πρόβλημα προκύπτει και στον προαυλισμό των μεταναστών με τον χώρο που τους προσφέρεται να είναι ελάχιστος και χωρίς σκίαση ή προστασία από τη βροχή. Ιδιαίτερα δυσχερής είναι η κατάσταση και για τους ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες που καταφθάνουν καθώς η κράτησή τους στο κέντρο ξεπερνάει κατά πολύ το χρόνο για την ταυτοποίηση τους (υπάρχουν περιπτώσεις ανηλίκων που κρατήθηκαν πάνω από ένα μήνα). Αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης είναι πολλοί ανήλικοι να φτάνουν στο σημείο να δηλώνουν ενήλικες, για να μπορέσουν να αποφύγουν την συνεχιζόμενη κράτησή τους, χάνοντας έτσι τις όποιες ασφαλιστικές δικλείδες προβλέπονται από το νόμο για αυτούς. Τον Ιούλιο του 2014 μάλιστα, ανήλικος μετανάστης αυτοτραυματίστηκε σοβαρά, μην αντέχοντας τη συνθήκη στην οποία βρισκόταν.
Το καλοκαίρι του 2014 λόγω των αυξημένων ροών που έφθαναν στο νησί, οι δυνατότητες του κέντρου ξεπεράστηκαν, με τις αστυνομικές και λιμενικές αρχές να προστρέχουν στη χρήση του Κέντρου Φιλοξενίας Μεταναστών στις εγκαταστάσεις του πρώην ΠΙΚΠΑ που λειτουργούσε κυρίως από εθελοντικές οργανώσεις, για την προσωρινή εναπόθεση των μεταναστών που έφθαναν, μέχρι την τελική μεταφορά τους για ταυτοποίηση στο κέντρο της Μόριας. Παράλληλα σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις είχαμε την μεταφορά μεταναστών με πολεμικές φρεγάτες σε κέντρα της βόρειας ελλάδας για να λάβει μέρος εκεί η διαδικασία της ταυτοποίησης. Η πρακτική αυτή οδήγησε σε κορεσμό τις εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ, προκαλώντας τις αντιδράσεις των οργανώσεων που λειτουργούσαν τον χώρο, οι οποίες και προσέτρεξαν στην βοήθεια της δημοτικής αρχής για την επίλυση του προβλήματος. Εν τέλει αυτό οδήγησε στην προσωρινή κράτηση των μεταναστών στο λιμάνι επαναφέροντας, μερικώς, το ζήτημα της κράτησης των μεταναστών στο κέντρο της πόλης. Για να αποφευχθούν οι διαμαρτυρίες από διάφορες πλευρές της κοινωνίας της Μυτιλήνης, συχνά ανταγωνιστικές μεταξύ τους, οι αστυνομικές αρχές του νησιού έχουν προσφύγει στην προσωρινή χρήση της μία πτέρυγας του μελλοντικού προαναχωρησιακού κέντρου για την κράτηση των μεταναστών που καταφθάνουν.
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, η λειτουργία των 2 κέντρων (ΚΕΠΥ, Προαναχωρησιακού) προβλέπεται για τις αρχές του 2015, κάτι που όμως προς το παρόν δεν φαντάζει εφικτό.
Οκτώβριος 2014
-
- Το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Μόριας Λέσβου
-
- Αεροφωτογραφία του οικοπέδου
-
- Το κέντρο ταυτοποίησης (Καλοκαίρι 2013)
-
- Το κέντρο ταυτοποίησης (Καλοκαίρι 2013)
-
- Κρατούμενοι στο Κέντρο Ταυτοποίησης (Καλοκαίρι 2014)
-
- Ο “προαύλιος” χώρος τους Κέντρου Ταυτοποίησης
-
- Η στοίχιση των κοντέινερ
-
- Το εσωτερικό των κοντεινερ
-
- ΚΕΠΥ Μόριας Λέσβου
-
- Το Προαναχωρησιακό Κέντρο Μόρια Λέσβου
-
- Το Προαναχωρησιακό Κέντρο Μόρια Λέσβου
